Kritik dönemeç

Çoğu girişimcinin iş hayatında kritik dönüm noktaları var. Bu dönemeçlerden sonra da büyük değişim, kırılma başlıyor. Örneğin Türkiye’nin ikinci büyük hazır giyim perakendecisi DeFacto, 2004’te kurulmasına karşın kritik dönemeci 2009 krizinde yaşadı. O tarihte krizden dolayı kimse reklam yatırımı yapmazken tersini yaptı ve satışlarını düzenli artırmayı başardı. Konyalı Saat ve LC Waikiki de büyümelerindeki kritik dönemeci, 2001 krizine borçlu. LC Waikiki 2001’e kadar gerçekleştiremediği dönüşümü, bu dönemde gerçekleştirdi. Konyalı Saat ise krizde rakibini satın alarak büyüdü. İşte girişimcileri büyüten kritik dönemeçler…

Ayçe Tarcan Aksakal [email protected]

DeFacto, 11 yıl önce kurulmasına karşın bugün hazır giyimde en büyük ikinci marka oldu. Pazarda Boyner, Mudo gibi güçlü rakiplerini geride bırakarak 2’nci sıraya yükseldi. Hazır giyimde kendi iş modelini yaratarak erişilmesi güç bir başarı elde eden DeFacto, kritik dönemeci 2009 krizinde geçti. Markanın başkan yardımcısı İhsan Ateş, “2009 yılında kriz olmuştu. Pazarda kimse yatırım yapmazken biz reklam ve iletişim yatırımlarına ağırlık verdik. Bu bizim için en önemli kritik dönemeçti” diyor. İletişim ve reklam sayesinde ciddi bir verimlilik artışı sağlayan DeFacto’nun ikinci kritik dönemeci, doğru marka konumlandırması yapmak oldu. Ateş, “DeFacto markası Türkiye’de bir kitle markası olarak konumlandırıldı. Markayı konumlandırdıktan sonra da Akdenizli marka konsepti oluşturduk” diyor. Böylece 2004’te yılda 80 bin ürün satarak yola çıkan DeFacto, kısa sürede 55 milyon ürünün satıldığı dev bir zincire dönüştü. DeFacto örneğinde olduğu gibi bugünün hızla büyüyen markalarının hayatında, onları büyüten kritik dönemeçler etkili oldu. Biz de son dönemde hızlı büyüyen hatta kimi zaman pazar liderliğine kadar yükselen başarılı girişimlerin, start up’ların hayatlarındaki kritik dönemeçleri araştırdık.

KIRILMA ANI
Son 10-15 yılda alanında söz sahibi markalar yaratmayı başaran birçok girişimci, pazarı doğru analiz edip buna uygun yatırımları hayata geçirerek rakiplerini geçmeyi başardı. Bu şirketler ve girişimciler için maçın kırılma anı ise herkesten önce davranarak pazarda ilki gerçekleştirmeleri oldu.

Bazen ilk yatırımı aldıkları an, bazen de krize rağmen yatırıma devam etme kararı şirketleri başarıya taşıyor.

SEAN X.YU PARAŞÜT KURUCU ORTAK
“İLK YATIRIMLA BİR ADIM ÖNE GEÇTİK”
İLHAM Harvard Üniversitesi’ni bitirdikten sonra bir süre analist olarak çalıştım. Bu süreçte, yüzlerce şirketin finansal ve operasyonel analizini yaptım. Türkiye’de ise Endeavor’da ve Grou.ps’ta çalıştığım süre boyunca start up şirketlerin gelişmesine ve büyümesine destek verdim. Bu süreçte yeni kurulan şirketlerin ihtiyaç duydukları finansal bilgileri kolaylıkla alabilecekleri bir araç olmadığını fark ettim. Küçük işletmeler, finansal verilerini genelde dağınık yapıda Excel tablolarında tutarak manuel yönetiyordu. Paraşüt olarak çıkış noktamız da yaşanan bu sorunlar oldu.
YÜKSELİŞ Mayıs 2014’ten bu yana kullanıcılarımıza abonelik bazında hizmet sunuyoruz. İlk yatırım melek yatırımcılardan alınır ama biz girişim sermayesi yatırımı alarak bir adım önde başladık. Önce Hollanda merkezli girişim sermayesi şirketi Revo Capital’den yatırım aldık. Bu ilk yatırım, bizim için önemli bir kritik dönemeçti. Bu yatırımın ardından Silikon Vadisi’nden 225 milyon dolar büyüklüğünde Ribbit Capital’den yatırım çekmeyi başardık. Bu yatırım, Silikon Vadisi’nden bir şirketin Türkiye’deki ilk kurumsal teknoloji (B2B) yatırımı oldu.

FATİH KURALKAN MAPTRIKS KURUCUSU VE CEO’SU
“BULUT DÖNÜM NOKTASI OLDU”
İLK SATIŞ 2004’te Yemeksepeti yeni kurulduğunda, “Alo Yemek” diye rakip bir şirket kurdum. Bir yıl sonra şirketi Doğan Online’a sattım. 2008’de de aile şirketinden ayrıldım. O zamanlar herkes bulut bilişim üzerine odaklanıyordu.
RAKİP AZDI Değişen dünyada büyük verinin bulut üzerinden coğrafi olarak analiz edilmesi ihtiyacı doğacaktı. Bunun için de şirketlerin büyüyen coğrafik pazarlarını daha mikro ölçekte analiz etmeleri gerekecekti. Bu konuda dünyada iki elin parmaklarını geçmeyecek kadar şirket vardı. Ben de neden bunlardan bir tanesi olmayalım diyerek yola çıktım ve Maptriks’i kurdum. Bu karar, iş hayatımdaki en önemli kritik dönemeci oluşturdu. HIZLI SÜREÇ Fikir ortaya çıktıktan sonra yazılımcı arkadaşlara belirli oranlarda hisseler vererek yapıyı kurdum. Önce yazılımla başladık. Coğrafi bilgi sistemlerini buluta taşıdık. Müşterilere üzerinde harita verisi, 600-700 tane de POI dediğimiz (Point of Interest) birtakım demografik verilerin yer aldığı bir araç sunduk. Sonra bunu geliştirdik. Daha detaylı veri almaya başladık. Maptriks, bugün tüm Türkiye’de perakendeden finansa kadar yeni yapılacak bir yatırım için en uygun il, ilçe, mahalle ve hatta sokağa kadar mikro ölçekte analizler sunan bir şirket oldu.

Örneğin bugün Türkiye’nin önde gelen kuru gıda markaları arasında yer alan Reis Gıda için kritik dönemeç, açıkta ürün satarken ambalajlı ürünlere geçmekti. Şirketin kurucusu Mehmet Reis, pazarın ambalajlı ürüne doğru kaydığını görerek bu alana yatırım yaptığını belirtiyor. Reis, “Ürünlerimizi o döneme kadar açıkta çuvallarda satarken daha gramajı düşük 1,3 ve 5 kiloluk paketlerde satışa sunmaya başladık. Açıktan satılan pirinç ve kuru gıdadan, paketli ürünlere yöneldik. Paketli ürünlere geçerken ya markalaşacaktık ya da farklılaşacaktık. Biz ikisini de yaptık” diyor. 18 yılda Türkiye’nin en büyük ilk 10 gıda perakendecisi arasına girmeyi başaran Onur Market için de ilk kritik dönemeç ikinci mağazayı sosyo-ekonomik seviyesi daha yüksek olan Yeşilyurt semtinde açmak oldu. Onur Market CEO’su Cemal Özen, “İkinci mağazamızı Yeşilyurt’ta açmamız bize perakendenin inceliklerini ve müşterilerimizi tanımamız gerektiğini gösterdi” diyor.

“NASIL” SORUSU ÖNEMLİ
İş hayatının önde gelen girişimcilerinin hayatında büyük izler bırakan, bunun sonucunda da büyük değişimlere yol açan dönüm noktalarının arkasında hep bir neden, nasıl sorusu var. İnşaat sektörüne girmeden önce yapı malzemeleri satan Özyurtlar Şirketler Grubu’nun başkanı Tamer Özyurt, 2004 yılında satışların neden düştüğünü araştırırken bulduğu cevap sonrasında sektör değiştirip gayrimenkule yöneldi. Özyurt, “Benim için kritik dönemeç, 2004’te yapı malzemeleri satışlarının dramatik bir şekilde düşmesi oldu. Satışların neden azaldığını araştırdığımda insanların faizlerin düşmesiyle tadilat yaptırmayıp yeni konut aldığını gördüm. O zaman ben de ev yapar satarım deyip 2005’te konut işine girdim” diyor. Arzum’un yönetim kurulu başkanı Murat Kolbaşı da 90’lı yılların başında sektördeki büyük uluslararası rakiplerinin neden Çin’e yatırım yaptığını araştırmasının iş hayatının kritik dönemeci olduğunu belirtiyor. Kolbaşı, “Büyük rakiplerimizi izleyerek Türkiye’deki birçok şirketten önce 1993’te Hong Kong ofisimizi açtık” diye konuşuyor.

KRİZ FIRSATI
Bugün Türkiye’nin önde gelen markaları atılım yapmalarını kriz dönemlerinde büyüme yönünde aldıkları risklere borçlu. LC Waikiki için de 2001 krizi çok büyük değişikliklere imza atılan kritik bir dönemeç oldu. LC Waikiki bu dönemde çok büyük risk alıp marka olabilmek için büyük paralar bile kaybetti. LC Waikiki Yönetim Kurulu Başkanı Vahap Küçük, 2001’de yaşadıkları kritik dönemeci ve sonuçlarını şöyle anlatıyor: “Biz 2001 krizine kadar üretim ve bayilik sisteminden perakendeye yönelmek isteyip bunu başaramamıştık. Ancak kriz fırsatı da beraberinde getirdi ve değişimi gerçekleştirmemizi sağladı. 2001’den sonra bayilik yapısından ve üretim odaklılıktan sıyrılıp tamamen perakendeci olmaya yöneldik. 2001 krizinden sonra perakende odaklı olarak organizasyonumuzu yeniden şekillendirirken 700 olan bayi sayısını 100’e indirdik. O dönemde satışlarımız 85 milyon dolardan 15-20 milyon dolara indi. Bu stratejinin yanlış olduğu düşünülüyordu, ancak risk aldık ve perakende sektörüne adım attık. O dönemde krizle birlikte birçok işyeri kapanmak zorunda kalmıştı, bu da bize uygun fiyatlı iyi lokasyonlarda yer bulma fırsatı sundu. 2 yıl gibi kısa bir sürede eski ciromuzu yakaladık. Sonrasında da ortalama yüzde 40-50 büyüyerek bugün geldiğimiz noktaya ulaştık.”

STRATEJİK SATIN ALMA
Sadece LC Waikiki değil bugün Türkiye’nin en büyük saat zincirlerinden Konyalı Saat Grubu için de kritik dönemeç, 2001 krizi oldu. 2001 krizini kelimenin tam anlamıyla fırsata çevirdiklerini söyleyen Konyalı Saat Genel Müdürü İrfan Nalçacı, “Kriz öncesinde uzun süre perakendecilikte büyümek istiyorduk. Kriz bunun için bize çok güzel bir fırsat sundu” diyor. Nalçacı, Konyalı Saat’in kriz döneminde yaşadığı kritik dönemeci şöyle anlatıyor: “Carrefour AVM’lerinin kiralamasını yapan Fransız arkadaşlarım vardı. Krizde sıkıntıya giren Tik-Tak isimli, 6 şubeli mağazalar zincirini almak isteyip istemeyeceğimizi sordu. O dönem 6 mağazayı birden alarak 12 mağazaya ulaştık. Bugün Konyalı Saat’in 23 mağazası bulunuyor.” 100 milyon TL’den fazla cirosu olan Konyalı Saat Grubu, 5 yıl içerisinde 500 çalışanı ve 500 milyon TL cirosu olan bir grup olmayı hedefliyor.

POTANSİYELİ GÖRDÜ
Sultanhamam’da kurulan Türkiye’nin önde gelen erkek giyim üreticilerinden Öme Grup, bugün Bagozza markasıyla yurtdışında 100 mağazaya ulaştı. Bagozza’nın yönetim kurulu başkanı Mahmut Aslan, kritik dönemeçlerinin İtalyan Bagozza markasını satın almaları olduğunu belirtiyor. Bu satın alma kararı sonrasında yurtdışında hızla mağazalaşmaya yöneldiklerini söyleyen Aslan, büyümelerini sağlayan kritik dönemeç için şöyle diyor: “2000’li yılların başında Fransızların ünlü moda markası Dechamps’ın Türkiye distribütörü olduk. Hızlı büyüyen bir grup olarak Dechamps markasını satın almak istedik. Ancak Fransızların buna yanaşmaması üzerine yönümüzü İtalya’ya çevirdik. İtalya’da Napoli merkezli Bagozza markasını 2006’da satın aldık. Bu satın alma bizim için kritik bir dönemeç oldu. Yaklaşık 1 milyon dolarlık yatırımla da markaya yeni bir kimlik kazandırdık” diyor. Türkiye’nin önde gelen yapı gereçleri üreticileri arasında yer alan Tema Group için de kritik dönemeç, bundan 30 yıl önce şirketin kurucusu Vahit Uyanık’ın Çin seyahati sonrasında gerçekleşti. “Kurucumuz Vahit Uyanık’ın 30 yıl önceki Çin ziyareti bizim için dönüm noktası oldu” diyen Tema Group Genel Koordinatörü Oğuz Odabaşı, markalarının kritik dönemecini şöyle paylaşıyor: “Çin ziyareti sonrasında kurucumuz Vahit Uyanık, pazarın potansiyelini görüp ürün çeşidini artırdı. 2001 krizinde rakiplerin zor şartlardan dolayı pazardan eksilmesi, bizimse finansal gücümüzün, kredi itibarımızın yüksek oluşu büyümemizi sağladı. 2008 krizinden de aynı şekilde güçlenerek çıktık.”

Kriz dönemleri start up’ların büyümeleri için fırsat yarattı.

CENK SOYAK ALOTECH CEO’SU VE KURUCUSU
“SESTEN ÇAĞRI HİZMETLERİNE YÖNELDİK”
ÖNEMLİ KARAR 13 yıl uluslararası şirketlerde yöneticilik yaptım. 35 yaşında ise kendi şirketimi kurmaya karar verip girişimci oldum. 2003 yılında ilk şirketimi Yıldız Teknik Üniversitesi’nde 40 metrekarelik bir ofiste kurdum. 2007’de ise Birkan Babakol ve İdri savcı’yla ortaklık yaparak çağrı merkezi sektörüne yöneldim.
BÜYÜK DEĞİŞİM İş hayatımdaki kritik dönemeç, 2007 yılında ses teknolojilerinden çağrı merkezi sektörüne kaymamız oldu. 2-3 yıl boyunca yeni bir çağrı merkezi platformu yazılımı üzerinde çalıştık. Bunun sonucunda çağrı merkezi operasyonlarını buluta taşıdık. Geliştirdiğimiz yazılım sayesinde şirketler, Google üzerinden altyapı yatırımı yapmadan çağrı merkezi kurabiliyor. Google üzerinden çağrı merkezi platformu hizmeti veren tek şirketiz. Bugün geliştirdiğimiz yazılımlar Vestel, Teknosa ve Joker gibi şirketler tarafından kullanılıyor.

İSTANBUL’A TAŞINMA
Anadolu’da kurulan şirketler için de İstanbul’a taşınmaları kritik dönemeçleri oldu. Adana’da kurulan Çukurova Kent Yapı, büyümesindeki esas ivmeyi 5 yıl önce şirketinin merkezini İstanbul’a taşıyarak yakaladı. Çukurova Kent Yapı’nın kurucusu Cafer Kara, “Şirketimiz için en önemli kritik dönemeç, 5 yıl önce İstanbul’a gelişimizdi. İstanbul’daki ilk projemiz Çukurova Tower, Kartal’ın en yüksek rezidans projesi olarak bölgesinin sembolü oldu. Bu projeyi 2 yılda tamamlayarak 2014’te teslim ettik” diyor. Kozmetikte CityBeauty markasıyla zincirleşmeyi hedefleyen İnanır Group için de kritik dönemeç, şirketin merkezini İstanbul’a taşımak ve kozmetik gereçleri üreten bir fabrika açmaktı. Kaşıbeyaz’ın kurucusu Ahmet Kaşıbeyaz da Samsun’da hiç kebapçı olmadığını görünce askerlik dönüşü Samsun’a yerleşti ve 1966’da ilk Kaşıbeyaz’ı Samsun’da açtı. Ancak Kaşıbeyaz için kritik dönemeç, İstanbul’a taşınması ve daha sonra da bugün Florya’da hizmet veren restoranını açması oldu. Kaşıbeyaz, Florya’da açtığı restoranın kritik dönemeç olduğunu ve bundan sonra markalaşmayı sağladığını belirtiyor.

ERBAKAN MALKOÇ DİZAYN VIP KURUCUSU
“3 KRİTİK DÖNEMEÇTEN GEÇTİM”
HAYALLER 1992’de kimsenin hayal edemeyeceği ve riske girip arabaları dönüştüremeyeceği bir işe girmem, kariyerimdeki ilk önemli kritik dönemeç oldu.
ENGELLER İş hayatımdaki ikinci büyük dönemeci ise 2000’de yaşadım ve bu yıl kişiye özel otomobiller konusunda yoluma devam etme kararı aldım. 2009’da ise kariyerim ve şirketim için 3’üncü kritik dönüm noktası oldu. 2009’da Avrupa standartlarına dolayısıyla TÜVTÜRK’e takıldık. İşsiz kaldık hatta batma noktasına geldik. Ancak yılmayarak Avrupa’daki testlerden geçtik ve Avrupa’ya satış yapma hakkını aldık.
ÖDÜLLER Akıllı telefon ve tablet üzerinden kontrol sağladığımız otomobiller, Avrupa’dan ve ABD’den birçok ödül kazanmamızı sağladı. 20 metrekareden 10 bin metrekareye ve 100’den fazla çalışan sayısına ulaştık. Türkiye’de adı bile konuşulmayan otomobil dönüşümü sektörünü yarattık.