Hazırlık Listesi

İnterneti kitlelerle buluşturan ve en önemli iletişim platformu haline getiren AOL Kurucusu Steve Case, The Third Wave adlı kitapta girişimcilik hikayesini paylaşırken çocukluğundan beri kardeşiyle birlikte girişimci olmanın hayallerini kurduğunu söylüyor. Case, şöyle devam ediyor: “Üniversitede okurken okul partileri düzenleyip final haftalarında öğrencilere aileleri tarafından ödenen meyve sepetlerini göndererek ilk gerçek girişimimi hayata geçirdim. Ama ilk uyanışımı, Alvin Toffler’ın 3’üncü Dalga adlı kitabını okumamla yaşadım. Ve geleceğin dijital teknolojilerde olduğunu gördüm.” Case daha sonra P&G ve Pizza Hut gibi ABD çapındaki profesyonel şirketlerde pazarlama deneyimi kazandı. Yeniden hayallerine dönüp 1982 yılında elektronik oyun sektöründe bir start up kurdu. Bunu dönemin en güçlü şirketlerinden Atari’nin bir parçası yapmayı başardı ama Atari’nin modası geçince iş de patladı.

Girişimci olmadan önce yapılacak pek çok iş, kurulacak önemli hayaller ve kazanılacak deneyimler var. İyi eğitim, olabildiğince geniş bir network ve kurumsal bir şirkette deneyim kazanmak “hazırlık” listesinin ilk sıralarında yer alıyor. İş planı hazırlamak, doğru takımı kurmak ve parayı iyi yönetmeyi başarmak da listenin olmazsa olmazlarından…

Özlem Aydın Ayvacı  [email protected]

Daha sonra PC’ler üzerinden bilgileri insanlara aktaran ve insanları birbirine bağlayan interneti yaygınlaştırma fikriyle ortaklarıyla birlikte AOL’yi kurdu. Bir pazarlama aracı olarak ilk sesli mesaj olan “You’ve got a mail/Bir mesajınız var”ı kullandı. İnterneti tüketicinin kullanımına açan kişi oldu. Bugünkü sosyal medyanın temellerini de attı. Üstelik Case, tüm bu girişimleri teknoloji formasyonu olmadan başardı. Özetle girişimci olmadan önce hayal kurdu, hayallerine sımsıkı sarıldı, profesyonel olarak çalışarak deneyim kazandı ve fırsatları iyi değerlendirerek gelecek teknolojilerine yatırım yaptı. Case’in bugün de Sweetgreen, Zipcar gibi pek çok yatırımı var. Özellikle nesnelerin interneti (IOT) şirketlerine yatırım yapıyor. Case örneğinde olduğu gibi aslında tüm girişimciler için girişimlerini hayata geçirmeden önce bir yapılacaklar listesi var. Start Up, Türkiye’nin en önemli yatırımcı ve girişimcilerine girişimci olmadan önce neler yaptıklarını ve neler yapılması gerektiğini sordu.

HAYALLERLE BAŞLADI
Türkiye’nin en yüksek rakamla çıkış yapılan start up’ı Yemeksepeti’nin kurucusu Melih Ödemiş, bilgisayar mühendisliği mezunu. Amerika’da dot.com efsanesinin başladığı yıllarda üniversite öğrencisi olduğunu belirten Ödemiş, o yıllarda Amerika’da hayata geçen başarıların aynısını Türkiye’de tekrarlamaya dair hayaller kurduğunu söylüyor. Bu hayalini gerçekleştirmek için neler yaptığını da şöyle paylaşıyor: “Liseden çok iyi seviyede İngilizce ve Almanca eğitimim vardı. Bunların üstüne üniversite eğitimim sırasında oldukça geniş ve farklı bir çevre edindim. Eğitimim süresince mesleğimde uzmanlaşmamı sağlayan stajlar yaptım. Bu sayede Yemeksepeti kurulurken ve sonrasında üzerime düşen CTO (Chief Technology Officer/Bilgi Teknolojileri Başkanı) rolünü çok uzun süre başarıyla icra edebildim. Yemeksepeti’ni kurma kararını verdiğimizde ailemin manevi ve maddi desteğini alabildim. Aynı şeyi ortaklarım da yaptı ve bu sayede Yemeksepeti dışarıdan hiç yatırım almadan GAMZE CİZRELİ BIG CHEFS KURUCUSU kârlı bir şirket haline geldi.” Ödemiş ayrıca Yemeksepeti fikri ortaya çıktığında doğru ortaklık yapısını ve iş dağılımını yapmaya büyük özen gösterdiklerini söylüyor. Ödemiş, bugün girişimci olmadan neler yapılması gerektiği hakkında ise şöyle konuşuyor: “Çok iyi İngilizce bilin. Girişim ekosistemine çok erken yaşta girin, erken yaşta çalışmaya başlayın. İşinizi kuracağınız sektörü çok iyi tanıyın. Ailenizin desteğini alın. Şirketin kendini çevirene kadar ihtiyaç duyacağı ilk sermayeyi ve doğru kurucu ortakları bulun. 2-4 kişilik bir kurucu kadrosu, kendi içinde iyi bir iş bölümüyle başlanırsa çok daha sağlıklı bir yapı kurulmuş olur.”

MURAT ÖZYEĞİN ENDEAVOR YÖNETİM KURULU BAŞKANI
“ÖNCE GİDİLECEK YOL BELİRLENMELİ”
MODEL
Yola koyulmadan hedeflerinizi belirlemek kritik. Bunu gerçekleştirirken iş modeli planınız üzerinde çalışın. Girişimci adayları internet ve basılı kaynaklardan iş modeli kanvasına ve nasıl kullanılacağına dair açıklamalara ulaşabilir. İş fikirlerini projelendirme aşamasında bu model üzerinden kurgulamaları kısa ve net bir şekilde hayata geçirebilirler.
TAKIM
Girişimci olma yolunda maddi ve manevi tüm konularda size destek çıkacak takım arkadaşlarına ihtiyacınız olacak. Ekip arkadaşlarınızı muhakkak iyi anlaşabildiğiniz ve yeteneklerinizle birbirinizi tamamladığınızı düşündüğünüz kişilerden seçin.
SUNUM
Kendi işinizi kurduğunuzda her aşamada bir satıcı profesyonelliğinde kendinizi anlatabilmeniz gerekir. Girişimci adayları sunum tekniklerini iyi yönetmeli ve konuşmada karşı tarafa uygun hikaye anlatıcılığına sahip olmalı.
EKOSİSTEM
Bir iş kurarken etrafınızda çalıştığınız sektörle ilgili insanların olması çok önemli. Girişimci adayları, kendi konularıyla ilgili eğitim ve konferanslara katılarak bilgi dağarcıklarını geliştirirken girişimcilik ekosisteminden insanlarla tanışarak onları kendi ağlarına dahil etmeli.

YEDEK AKÇENİZ VAR MI?
Girişimcilerin mutlaka iş planlarının hazır olması gerekiyor. Bunun yanı sıra en az 6 ay yetecek kadar maddi kaynağın önemine dikkat çekiliyor. Sabancı Üniversitesi Girişimcilik Kurulu Akademik Direktörü Prof. Dilek Çetindamar, iş planı hazırlamanın, kurulacak girişimin kültürünü oluşturmanın en önemli iki adım olduğunu hatırlatıyor. Çetindamar, şöyle devam ediyor: “Girişimcilik sürecinin temelini fırsat, kaynak ve ekip üçlüsü oluşturur. Girişimci adayının, bu üçlünün birbiriyle ilişkisini ortaya koyduğu iş planını hazırlaması gerekir. Yapılacaklar listesinin başındaki bu görev için girişimcinin bir takım kurması ve saptanan süre içinde bu belgeyi hazırlaması şart. Şirketin fırsat olarak gördüğü iş düşüncesinin tüm detayları ortaya çıkarılmalı. Bu fırsatın hangi tür kaynaklara ihtiyaç duyduğu hesaplanmalı. İş planı, pazarlamadan üretime, tüm yapılması gerekenler ortaya koyulmalı.” Çetindamar, ayrıca iş planı oluşturmanın disiplinli bakış açısı sağlayacağını, ne zaman ne kadar kaynağa ihtiyaç duyulacağına ait hareket planını göstereceğini belirtiyor. Dr. İzel Levi Coşkun, iş planı hazırlamanın yanı sıra girişimciyi en az 6 ay idare edecek maddi kaynağın yedekte tutulması gerektiğini düşünüyor. Levi, bu noktada girişimcilerin kendilerine sorması gereken soruları da şöyle sıralıyor: “Bu yedek akçeyi sadece şirket için tanımlamıyorum. Bu aynen sizin için de geçerli. Eğitimlerinizi aldınız, iş planınızı yaptınız, avukatı mali müşaviri tuttunuz, şirketi de kurup faaliyete geçirdiniz. Ya işler planladığınız gibi gitmezse ya iş için ekstra nakde ihtiyacınız olursa ne yapacaksınız? Bu olayın iş tarafı, peki ya siz? Evinizin kirasını, günlük ihtiyaçlarınızı kim karşılayacak? Bunlar için kenara sizi en az 6 ay ayakta tutacak parayı koydunuzmu ya da bu tip bir durumda kendinizi sağlama alabilecek bir alternatif yarattınız mı?”

GAMZE CİZRELİ BIG CHEFS KURUCUSU
“HAYAL ETTİĞİN YERDEN BAŞLA”
FARKLILAŞ
Eğitim hayatınız boyunca farklı projelerde görev almalı, üniversiteden itibaren farklı iş kollarını deneyimlemeli, kendinizi geliştirmek için önünüze çıkan fırsatları değerlendirmelisiniz. Böylece kendi girişiminizi hayata geçirmeye karar verdiğinizde, edindiğiniz bilgi ve kabiliyetler size büyük kolaylık sağlayacaktır.
ODAKLAN
Neyi yapabiliyorsan ya da yapabileceğini hayal ediyorsan oradan başlamak gerekiyor. Her şeyi aynı anda yapmaya çalışmak, verimli hareket etmenizi engeller. Kendinize net hedefler ve öncelikler belirlemeli, hepsinin üstünden teker teker geçmelisiniz.
TUTKULU OL
Girişimcilik zorlu bir süreçtir; önünüze atlatmanız gereken pek çok engel çıkacak. Bunların üstesinden gelmek, ne olursa olsun yolunuza devam etmek için işinizi tutkuyla sahiplenmelisiniz.
KURGULA
Para yönetimi özellikle kısıtlı sermayesi olan girişimciler için hayati önem taşıyor. Ayrıca gerekli finansal kaynaklara ve insan kaynağına nasıl erişim sağlayabileceğinizi kafanızda kurgulayın; ilgili network’leri oluşturun.
YENİLİK YAP
İnsan kendini ve var olanı tekrar etmekten kaçınmalı. Artık bilgiye erişmek çok kolay. Bu nedenle çağımız sadece bilenlerin değil, bilgiyi zevkle sunabilenlerin çağı. Yenilikçi ve yaratıcı olmak her zaman bir adım önde olmanızı sağlayacaktır.

DENEYİM ŞART
Girişimin hayata geçirileceği alanda önceden edinilecek deneyim çok önemli. Pek çok girişimci ve melek yatırımcı da bunun önemini vurguluyor. BIC Angel Investments melek yatırımcılarından Mehmet Onarcan da bu görüşte. En önemli noktalardan birinin faaliyet gösterilecek pazarla ilgili yeterli araştırmayı yapmak olduğunu ifade eden Onarcan, şöyle devam ediyor: “Pazardaki mevcut durum, zorluklar, fırsatlar, rekabet, varsa yerli yabancı örnekler ve bunların iş modelleri gibi konular derinlemesine araştırmalı. Mümkünse söz konusu alanda bir süre çalışılarak iş deneyimi elde edilmeli.” Onarcan, girişimcilik serüvenine de böyle başlamış. Girişimci olmadan önce 3 yıl çalışan Onarcan, “Ancak en büyük şansım, daha 1995 yılı gibi erken bir dönemde girişimciliği desteklemek üzere kurulmuş Girişimcilik Gücünü Geliştirme Vakfı’nda çalışmam oldu. Bu bana birçok farklı alanı tanıma, araştırma şansı verdi” diyor. Girişimciliğe başlamadan ve karar vermeden önce Türkiye’de ilk defa başlattığı hizmet alanıyla ilgili çok detaylı bir araştırma yaptıklarını belirten Onaran, hikayesini şöyle anlatıyor: “Yaklaşık 14 aylık bir süre içinde yurtdışındaki modelleri inceledik. Ekip olarak Türkiye’ye nasıl uygulanabileceği üzerine çalıştık. ABD’den bilgi transferi için bazı bağlantılar kurduk ve işin başında olacak kişi olarak ben bizzat bir süre ABD’de bu konuda uzman bir kurumda çalıştım ve yerinde yaşayarak öğrenip bilgi transferini sağladım.”

DOĞRU TAKIMI KUR
Bir girişimi hayata geçirmeden önce yapılacak en doğru işlerden biri de doğru takım üyelerini bir araya getirmek. Girişimcilik Fabrikası Direktörü İhsan Elgin de bu konunun altını özellikle çiziyor. Elgin, zaman, emek ve finansal açılardan zaten zorlayıcı olan bu yolculukta tek kişilik gösteri ile değil ortak bir hayale ve birbirlerine inanan A kalite bir takımla başarılı olunabileceğine dikkat çekiyor. Elgin, “Planlanan ürünü geliştirecek yeteneklere sahip bu A takımını kurabilmek için ise şirketimizi paylaşmayı göze almalıyız” diyor. BIC Angel Investments Başkanı Dr. Joachim Behrendt de iyi bir girişimcinin aynı zamanda iyi bir takım lideri olmak zorunda olduğunu belirtiyor. Behrendt, “Ekip kurmak bir iş kurmak kadar zor bir adım. Elinizde birçok değişken var ve siz bu değişkenleri yetenek ve ilgilerine göre en verimli şekilde yerleştirmek zorundasınız” diye konuşuyor. Ayrıca ekibe alınan her kişinin en doğru kişi olduğuna karar vermenin, işi geliştirirken ekibin her bireyinin de gelişmesini sağlamanın ve takım olarak en etkili biçimde rollerini sahiplendiklerinden emin olmanın da girişimcinin en önemli görevlerinden biri olduğunu söylüyor. Melek yatırımcı Mehmet Onarcan da start up’ların başarısız olmasındaki ilk üç nedenden birinin takımla ilgili problemler olduğunu ifade ediyor. Bu nedenle, “Yapılacak işin gereklerini yerine getirebilecek yetkinlik ve deneyime sahip bir takımın olması, kritik iş fonksiyonlarının dışardan minimum kaynak kullanarak takım tarafından halledilebilmesi gerekiyor” diyor.

HEDEF KİTLENİ TANI
Girişimci olmadan önce yapılacaklar listesinin kritik maddelerinden biri de hedef kitleyi doğru tespit etmek. Endeavor Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Murat Özyeğin, özellikle bu konunun altını çiziyor ve “Müşterinizi iyi tanıyın” diyor. Özyeğin, girişimcinin iş modelini tasarlarken veya kalıplaştırırken hedef kitlesini doğru tanımlamasının çok önemli olduğunu söylüyor ardından şöyle devam ediyor: “Müşterinizi ve özelliklerini iyi tanımanız hizmet ve ürünlerinizi şekillendirmenizde, onlara ulaşacağınız kanalları tercih etmenizde kullanım kılavuzunuz olacak.” Bu konudaki en iyi örneklerden biri Orvital Kurucu Ortağı Muharrem Doğan. Doğan, kendi girişimcilik öyküsüne hedef kitleyi ve ürüne olan ihtiyacı tespit ederek başladı. Eşinin hamile kalmasıyla organik ürünlere ilgi duyduğunu söyleyen Doğan girişim hikayesinin devamını şöyle anlatıyor: “Kadınlar hamile kaldığı zaman beslenmesine daha çok dikkat ediyor. Çocuklar için, sağlıklı bir nesil için neler yapabiliriz sorusundan yola çıktık. Organik ürünlere olan büyük ihtiyacı tespit ettik. Farklı ürünleri araştırmaya ve yapılmayanı yapmaya karşı hep bir arzum ve cesaretim oldu. Hedefim, bir baba olarak çocukları işin odağına koymak ve oyunu değiştiren bir marka yaratmaktı. Türkiye için kabul edilmesi zor bir alana sadece organik üretime odaklandık. Tavuktan makarna ve bakliyata, kırmızı etten şarküteriye çok geniş bir ürün yelpazesine ulaştık. Bugün Orvital markasıyla organik ihracatın arifesindeyiz ve Türk organik pazarı için önemli adımlar atmaya devam edeceğiz.”

MENTOR ÖNEMLİ
Girişimcilik Fabrikası Direktörü İhsan Elgin, tecrübeli kişilerden oluşan bir danışma kurulu kurmanın da girişimcilerin zaman ve para kaybetmesini engelleyeceğini söylüyor. Mentorluk desteğiyle girişimin daha hızla başarıya ulaşacağını düşünüyor. Elgin, “Girişimci, durumunu objektif olarak devamlı kontrol eden, kendi ve ekibi için gerekli motivasyonu yaratabilen bir olimpiyat sporcusudur. Mentorluk desteği çok önemli” diyor. Murat Özyeğin de girişimcinin yoluna ışık tutacak mentoru bulması gerektiği görüşünde. Özyeğin, “Girişimcilik maceranızda yaşadığınız ve yaşayacağınız sorunların, inişçıkışların ve başarıların benzerlerini başka girişimciler ve iş dünyasından kişiler de yaşamıştır. İşte bu insanlarla mutlaka yakın çalışmalı, tecrübelerinden ve deneyimlerden yararlanmalısınız” diye konuşuyor. Mehmet Onarcan, kendi hikayesinde mentoru gibi olan patronu Kamil Tanrıverdi’nin katkılarını şöyle aktarıyor: “Bana ciddi bir deneyim aktarımında bulundu. Yıllar sonra start up mentorluğu üzerine bu kadar yoğun çalışma yapan biri olarak Kamil Tanrıverdi’nin o yıllarda bana yaptığının da aslında çok önemli olduğunu düşünüyorum. Girişimciliğe başlamamda bana cesaret veren en önemli güçlerden biri olduğunu çok daha iyi anlayabiliyorum. Kendi girişimcilik hayatımda mentorluğun kısa bir dönem de olsa rolünü çok net görebiliyorum.”

BURAK BÜYÜKDEMİR ETOHUM KURUCUSU
BÜYÜKDEMİR’İN İŞ LİSTESİ
1- Girişimci adayı olmak diye bir kavram yok, ya girişimci olursunuz yada olmazsınız. Öncelikle buna karar vermeleri ve tam zamanlı yapacakları işe konsantre olmaları gerekir.
2- Bu kararı verdikten sonra yol arkadaşları, yani takım seçilmeli.
3- Yapacakları işle ilgili mutlaka öncesinde sıkı araştırmalar yapmış olmalılar.
4- Pazar araştırmaları, fizibilite raporları, hedefledikleri müşteri profili gibi teorik bilgilerin yanı sıra yaratacakları iş mutlaka bir problemi çözmeli.
5- Bunun teyidini de çok fazla kişiyle görüşerek, örnekleme yaparak teyit etmeliler.
6- En önemlisi ürünü çıkarmadan önce kullanıcıyla konuşmak, böyle bir ihtiyaç var mı diye sorgulamak ve tam zamanlı olarak işe adanmak gerekir.

“Tecrübeli kişilerden oluşan bir danışma kurulu kurmak girişimcilerin zaman ve para kaybını önleyebilir.”