Başarıya taşıyan başarısızlık

Pek çoğunuz James Dyson’un hikayesini duymuşsunuzdur. Bugün kullandığımız torbasız elektrik süpürgelerinin mucidi olan Dyson, ilk ürünü yaratana kadar tam 5 bin 127 süpürge prototipi yarattı. Yılmadı, başarıya ulaştı. Bill Gates ve ortağı Paul Allen, Traf-O-Data’da başarısızlıkla yüzleşti. Ancak Microsoft’un ilk ürününü yapmak için hazırlanma sürecinde bu ürün belirleyici oldu. Zet.com’un kurucusu Can Turanlı, istediği başarıya dördüncü girişiminde ulaştı. Medianova CEO’su Serkan Sevim 5-6 başarısız projenin ardından başarıyı kucakladı. Yani bütün bu girişimciler, başarısızlıklardan ders çıkarak başarıya ilerlediler. İşte onların hikayesi…

Gözde Yeniova  gyeniova@ekonomist.com.tr

Hayatta tek başarısızlık vardır, o da denememektir” sözü her girişimcinin mottosu. Çünkü başarılı olan girişimcilerin çoğu, ‘Artık başardım’ dedikleri noktaya birçok kez deneyerek ve bazen de başarısız olarak ulaştı. Denemekten vazgeçmeyen ve sonunda başarıya ulaşan girişimcilere en çarpıcı örnek Dyson şirketinin kurucusu James Dyson. Torbasız elektrik süpürgeleri satan Dyson, bugün dünya çapında bir şirket. Ancak Dyson, bu başarılı kariyere ulaşıncaya kadar her birini ‘başarısız girişimler” olarak adlandırdığı tam 5 bin 127 süpürge prototipi yarattı. 1993’te pazara girene kadar 15 yıl boyunca ürününü mükemmel bir seviyeye ulaştırmak için çalıştı. James Dyson, o dönemdeki çalışma sürecini şöyle anlatıyor: “Bir mucidin fikrinden vazgeçmesi sayısız kez gerçekleşmiş bir şeydir. 15’inci prototipimi yaptığımda, üçüncü çocuğum doğmuştu. 2 bin 627’nci denememde ise eşim ve ben gerçekten kuruşları sayıyorduk. 3 bin 727’ncide eşim ek gelir için sanat dersleri veriyordu. Bunlar zor zamanlardı. Fakat her başarısızlık beni problemi çözmeye daha da yaklaştırdı.”

GATES’İN HAYAL KIRIKLIĞI
Dünyanın en başarılı girişimcilerinden biri olarak gösterilen Microsoft’un kurucusu Bill Gates de başarısızlığı tadan, ancak buna rağmen girişimcilikten vazgeçmeyen bir isim. Gençlik yıllarında ortağı Paul Allen ile kurduğu ilk şirketi Traf-O-Data, yollardaki trafik sayarlardan ham bilgiyi alarak trafik mühendisleri için raporlar oluşturmak için kurulmuştu. Böylelikle şirket, trafiği optimize edecek ve trafik sıkışıklığını sona erdirecekti. Şirketin ilk ürünü Traf-O-Data, trafik kasetlerini okuyarak veri işleyebilen bir makineydi. Ancak beklenen performansı göstermedi. Bill Gates, işlemci hizmetini önce yerel idareye satmaya çalıştıklarını fakat ilk demonun başarısız olduğunu çünkü çalışmadığını anlatıyor. Bu başarısızlık ilk başlarda genç girişimcinin moralini bozsa da daha iyisini yapmak için harekete geçmesine engel olmuyor. Aynı şekilde Gates’in ortağı Paul Allen da bu deneyime bir kazanım gözüyle bakıyor ve “Traf-OData patlama yapan bir başarı olmasa da birkaç yıl sonra Microsoft’un ilk ürününü yapmak için hazırlanmamız açısından belirleyici oldu” diye konuşuyor.

DEVİR DEĞİŞTİ, KAPANDI
Türkiye’de de bu tür örneklere rastlamak mümkün. Çiçeksepeti.com Kurucusu Emre Aydın da daha önce birkaç girişime imza atanlardan… 2003’te ilk e-ticaret girişimlerinden olan ve internetten fotoğraf baskısı yapılabilen Fotograf.com’u kuran Emre Aydın’ın bu girişimi, ne yazık ki uzun soluklu olmadı. Aydın, bu girişimini şöyle anlatıyor: “Başarılı olacağına inanarak yola çıktığımız bir girişimdi. Dijital fotoğraf makinelerinin yeni çıktığı ve herkesin dijital fotoğraf makinesi satın aldığı bir dönemde Fotoğraf.com, kullanıcıların internet üzerinden kolay bir şekilde fotoğraf baskısı yapabileceği ve istediği fotoğrafı kupa, yastık, tişört, yapboz, mousepad, takvim gibi çeşitli objeler üzerinde yaşatabileceği bir paylaşım ve baskı sitesiydi. Hatta o dönemde Altın Örümcek yarışmasında, ‘En İyi Yeni 2005’ ödülünü almıştık. Ancak dijital depolama araçlarının ucuzlaması ve yaygınlaşmasıyla birlikte hedef kitlemizin baskı ihtiyacı azaldı. Bahsi geçen dijital depolama araçlarının tercih edilmesi gibi sebeplerle de birkaç yıl başarıyla devam ettirdiğimiz projemizi, uzun vadede başarılı bir model olmayacağını düşünerek sonlandırdık.”

CAN TURANLI ZET.COM KURUCU ORTAĞI
“DÖRDÜNCÜDE BAŞARDIM”
BAŞARISIZLIK DERSLERİ: Başarılı girişim yaratmayı birçok başarısız iş yaparak başardım. Neyse ki insanlar başarısızlıklarımdan çok başarılarımla ilgileniyor. Zet.com, milyon doların üzerinde yatırım almış, 1.100 tasarımcının eşsiz tasarım ürünleri sattığı bir pazar yeri. Birçok tasarımcı geçimlerini sadece Zet.com üzerinden elde ediyor.

NE ZAMAN BAŞARDIM? Zet, benim dördüncü girişimim. İlkini kurdum ama ticarileştirmeyi başaramadım. İkincisi çok ses getirdi, milyonlarca para kazandı ama kâr edemedi. Üçüncü girişimim YOYO başarılı oldu. YOYO kâr eden ve sürekli gelişen bir şirket haline geldi. Zet ise sonuncusu ve binden fazla tasarımcının dâhil olduğu, Türkiye’nin tek tasarımcı pazar yeri. Girişimci olunca başarısızlığın 1-0 gibi bir şey olmadığını, her zaman karşınıza çıkabilecek bir olgu olduğunu anlıyorsunuz.

ÜMİTSİZLİK ANLARI: Tüm bu deneyimlerim sırasında pes etmedim ama ümitsizliğe kapıldığım oldu. Ama şimdiye kadar yaptıklarımı, üstesinden geldiklerimi hatırlayınca, yarın sıfırdan yine başlayıp belirli bir noktaya gelebileceğimi biliyorum. Bu arada pes etmek nedir? Risk almayayım deyip her an atılabileceğiniz bir iş yerinde çalışmayı tercih etmek mi?

“BAŞARISIZ AMA ÇOK ŞEY ÖĞRETTİ”
Şu an Amerikadaniste.com’un kurucu ortağı olan Seyfi Erol, bu girişiminden önce 2004-2008 yılları arasında Attabot.com adında, arama motoruna yeni özellikler getiren ve aynı kelimeleri arayan kişileri buluşturan bir proje hayata geçirdi. Projenin finansal anlamda başarısız olmasına karşın o süreçte çok şey öğrendiğini söyleyen Erol, “Projenin başarısız olmasının ana nedeni kullanıcıların henüz internette aradıkları şeyleri paylaşacak kadar sosyalleşme algısının yerleşmemiş olmasıydı. Attabot.com dışında genellikle girişimlerimiz iyi sonuçlar verdi. Ancak gerçek anlamda büyüyerek devam eden girişimimiz Amerikadaniste. com’dur” diyor. Seyfi Erol, Amerikadaniste.com’un kuruluşuna kadarki dönemi ise şöyle anlatıyor: “MBA eğitimi sırasında tanıştığım Serhat Şener’le birlikte New Jersey eyaletinin Hoboken şehrinde online yemek siparişi portal’i HobokenDelivery.com’u kurduk. 2005 yılında Delivery. com, HobokenDelivery.com operasyonunun tamamını satın aldı. 2012 yılında, kullanıcıların alışverişlerini sosyal medyada paylaşabildikleri mobil uygulama olan Ettikett’i hayata geçirdim. Ayrıca 2006 yılından beri Amerikadaniste.com ile edindiğimiz tecrübeleri artık globale de taşımak amacıyla 2008 yılı itibariyle Boxinus.com’u kurduk. Boxinus.com, Türkiye dışındaki tüm ülkelere hizmet veriyor.

Dyson her birini ‘başarısız girişimler’ olarak adlandırdığı tam 5 bin 127 süpürge prototipi yarattı.

“ZORLUKLARA HAZIR OLMAK GEREK”
Chado çay markası kısa sürede başarıyı yakalamış girişimlerden… Macrocenter dahil olmak üzere 100’ün üzerinde satış noktasında yer alıyor. Ayrıca Big Chefs, Papermoon, Cakes & Bakes restoranların yanında otellerin de dahil olduğu 400’ün üzerinde noktada sunumu yapılıyor.

SERKAN SEVİM MEDIANOVA CEO’SU
“5-6 PROJEDE BAŞARISIZ OLDUM”
İLK ŞİRKETİMİ SATTIM: Mezun.com ismindeki ilk şirketimi, ABD’de kurdum. ABD’ye okumaya gitmiştim ve açıkçası ailem benden sadece okulu bitirip dönmemi bekliyordu. Dolayısıyla başarısız olma korkum da pek yoktu, çünkü en kötü ihtimalle okulu bitirip dönecektim. Ayrıca etrafımda arkadaşlarımın olmaması, sadece ve sadece işe konsantre olmamı sağladı. Okulu bitirmeme 2 yıl vardı. Bu zamanı iyi değerlendirmem ve çalışmam gerekiyordu. 2 yıllık net bir sürenin olması düşüncesi, bizi çok ciddi anlamda ilerletti. 1999 yılında kurduğum ilk şirketimi, 2010 yılında sattım. 2006 yılında kurduğumuz Medianova şirketi ile de Türkiye’nin en büyük bulut bilişim şirketi olarak yolumuza devam ediyoruz.

KAĞITTA KALDI: Kaç girişimcilik deneyimim olduğu konusu enteresan. Örneğin 1997’de Boğaziçi Üniversitesi’nde Yıllık Komitesi olarak Türkiye’nin ilk CD-Rom yıllığını çıkarttık, okula bağışlar yaptık ve üzerine kişi başı 10 bin dolar kazanç elde ettik. Bunları da girişimcilik olarak sayarsanız, bayağı fazla girişimim oldu diyebilirim. Fakat kağıt üzerinde yazıp çizdiğim birçok projemin daha başlamadan bittiği de oldu. Herhalde ciddi ciddi yapmayı düşündüğüm 20-25 projem olmuştur. Hiç kapanan şirketim olmadı, fakat şirket içinde yeni iş geliştirme olarak planladığımız bazı projelerde başarısız olduk. Bu da herhalde fokuslanma eksikliği ve fazla konfor alanında olmamızdan dolayı olsa gerek.

SADOK KOHEN SARAN ONLINE CEO’SU
“DÜŞÜŞLERİN FAYDASI DAHA FAZLA OLDU”
BEKLENMEYEN DURUMLAR: Tuttur.com’dan önce telekom ve eğlence alanında biri yurtdışında olan dört girişimim oldu. Start up’ların dünyasında başarıyı tanımlamak aslında çok güçtür. Bir girişimimde yıllık kârlılık çok yüksekken doğru ortaklık yapısı kurulamadığı için satışının önü tıkandı. Bir başkası çok çabuk büyüdü ve satın alma için 80 milyon doların üzerinde bedeller teklif edildi ve o kadar hızlı büyüyorduk ki geri çevirmek zorunda kaldık. Fakat kanunlardaki bazı değişiklikler işin durumunu değiştirdi. Diğer bir girişimimde devletle beraber hareket ederek ilk lisans alan şirketlerden biri olduk. Buna karşın bir anda değişen vergisel mevzuat yapılan iş planını alt üst etti. Farklı bir iş alanında ise başta beklenenin çok üzerinde bir geri dönüş sağlıyorken pazara giriş koşulları çok kolay olan bir iş kolu olması sebebiyle rekabet bir anda işin kârlılığını yok etti.

KÜLLERİNDEN DOĞDU: Her girişimle büyüdüm ve bir anlamda her girişimin küllerinden daha güçlü doğdum. Bugün olduğum yerde düşüşlerimin faydası, yükselişlerimin faydalarından çok daha fazladır. Girişimcilik yolculuğumda pes etmeyi hiç düşünmedim. Ancak hayatın bazen önüme attığı büyük engeller, kendime olan inancımı sorgulamama neden oldu. Böylesi anlarda bana en çok girişimci olmaya yönelik tutkum yardım etti. İşinizi bilerek yapıyorsanız dünyada çözebileceğiniz birçok sorun olduğunu görürsünüz. Chado Kurucu Ortağı Barış Çekin, “Genellikle aklıma gelen fikirleri, görüşlerine güvendiğim, tarafsız bakabilen az sayıda kişiye danışırım. Chado öncesinde aklıma gelen birçok fikir oldu, danıştığım kişilerin düşünceleri ve daha sonrasında kendi yaptığım detaylı analizler sonucunda hiçbirini hayata geçirmedim. Çevremdekilere fikirlerini sorarken, genellikle gördükleri olumsuz yanları söylemelerini isterim. Eğer daha sonrasında ben olumsuz yanları kendi içimde çürütemezsem yapmaktan vazgeçerim. Fikir sahibi, genelde kendi fikrine bağlanma ve onu olduğundan daha cazip görme eğiliminde oluyor. Bu noktada güvendiğimiz kişilerin fikirleri, ayakların yere basması açısından çok değerli olur” diyor. Zorluk sürecinde pes etmemesindeki en büyük etkenin hem marka yaratmaktan hem ürünün kendisinden keyif almak olduğunu belirten Çekin, “Doğru çayları seçebilmek için sürekli yurt dışından numuneler geliyordu ve tadımlar yapıyorduk. Ayrıca en başından itibaren bir marka yaratmak keyifli bir yolculuk. Yorulduğumuz zamanlar muhakkak oldu ama yola çıkarken zorluklara zaten hazır olmak gerekiyor” diye konuşuyor.

“ÇIKACAK BİR YOL OLDUĞUNA İNANMALI”
Inveon & Inventures Yönetici Ortağı Yomi Kastro’nun kurduğu Inveon ve hemen arkasından hayata geçirdiği Inventures, ilk girişimcilik deneyimleri ve başarılı oldu. Ancak Yomi Kastro, “İlk şirketimizi iyi bir noktaya getirdik ama birçok kez pivot ettikten sonra” diyor. Başarılı bir girişim yaratmanın yolunun, asla tamamen başarılı olduğunu düşünmemek olduğuna inanan Kastro, “Biz Inveon ve Inventures ile oldukça güzel bir noktaya geldiğimizi düşünmemize rağmen halen gidecek çok yolumuz olduğuna inanıyoruz” diye konuşuyor. Girişimciliğin bir yaşam biçimi olduğuna, dikkat çeken Yomi Kastro, “Çok zorlu dönemler oldu, gelecekte de mutlaka olacaktır. Üzerinde yürüdüğümüz yolun bir çıkmaz sokak değil, yeterince yürüyerek er ya da geç doğru bir noktaya çıkacak bir yol olduğunu inanmak ve içselleştirmek çok önemli” diyor.