“Hisse vererek kazandım”

Kanadalı yatırımcı Terry Matthews, 40 yıllık kariyerinde 93 şirket kurdu. Bu süreçte hep aynı iş modeliyle çalıştı ve başarıya ulaştı. İlk şirketi Mitel’i küçük bir sermayeyle kuran Matthews, genç çalışanlarına hisse verdi. “Çünkü onlara verecek param yoktu” diyen yatırımcı, bu modelin çalışanları daha agresif ve heyecanlı kıldığına dikkat çekiyor ve ekliyor: “Şanslıydım, çünkü bu modelle kendi çalışma biçimimi yarattım.” Matthews, girişimcilere pes etmemeleri tavsiyesinde bulunuyor.

GÖZDE YENİOVA [email protected]

BAŞARI FORMÜLÜM

“Param yoktu, genç çalışanlarıma hisse verdim. Bu, onları heyecanlı ve agresif yaptı.”

Kanadalı yatırımcı Terry Matthews, dünyaca tanınmış bir girişimci ve yatırımcı. 40 yılı aşkın kariyeri, iletişim sistemleri ve yazılım tasarımıyla dünya bilişim pazarında halen etkin bir rol oynayan ilk şirketi Mitel Corporation’ı 1972 yılında Michel Cowpland’la birlikte kurarak başladı. 4 bin dolar krediyle kurulan şirket, eski tip çevir sesini tuşlu arama sesine dönüştüren tuş sesi alıcısı teknolojisini geliştirip üretti. Yıllık gelirini 450 milyon dolara çıkarmayı başaran şirket, bugün Zarlink Semiconductor adıyla faaliyetlerini sürdürüyor.

1986 yılında 13 milyon dolarlık yatırımla kurduğu Newbridge Network adlı şirketi 3 yılda 64 milyon dolarlık yıllık gelire ulaşarak büyük bir başarı yakaladı. 2000 yılında 10,32 milyar dolar karşılığında Alcatel’e satıldı.

Terry Matthews, 1994-2000 arasında kişisel yatırım şirketi Celtic House ile 26 şirkete 55,5 milyon dolarlık yatırım yaptı. Matthews, kurucusu ve yönetim kurulu başkanı olduğu Wesley Clover’ı, 2000 yılında doğrudan yatırım şirketi olarak kullanmaya başladı. 2002 yılında bilgi iletişimi teknolojileri sektöründe erken dönem yatırımlara odaklı bir yatırım yönetim şirketi haline getirdi. Terry Matthews, Wesley Clover’ın yanı sıra Mitel, March Networks, Bridgewater Systems, Solace Systems gibi özel ve halka açık şirketlerin yönetim kurulu başkanlığını yürütüyor, diğer bazı şirketlerde yönetim kurulu üyesi olarak görev yapıyor. Özel bir davetle İstanbul’a gelen Terry Matthews ile gerçekleştirdiğimiz sohbetimiz şöyle:

40 yıllık kariyerinizde 93 şirketin kuruluşunda yer aldınız. İlk şirketinizin kariyerinizde nasıl bir rolü oldu?
Küçük sermayeyle ilk şirketim Mitel’i kurdum. Şanslıydım, çünkü bu modelle kendi çalışma biçimimi yarattım. Bugün hala aynı formülü kullanıyorum, çünkü işe yarıyor. Buradaki formül şuydu: Bu kadar küçük sermayeniz varken sizinle çalışacak insanları nasıl bulursunuz? Bu şirketi kurduğumda, genç çalışanlara şirketten hisse verdim. Çünkü onlara verecek param yoktu. Bu insanları çalıştırmak için yapacağım tek yoldu. İlk olarak sahiplik farklıdır; insanlar şirkete sahip olduklarında normal çalışma şeklinden farklı hareket ederler. Normalde çalışırsın ve bunun için para alırsın. Ama hisse vermenin kimyası farklıdır, çünkü sahiplik hissederler. Şanslıydım, bunu çok genç yaşta öğrendim. Üniversiteyi yeni bitirmiş evli ve çocuğu olmayan gençleri, çalışmaktan hiçbir şey alıkoyamaz. Ben de bu gençleri işe alıp onlara hisse verdim.

Peki bu süreçte başka önemli noktalar nelerdi?
İyi potansiyeli olan müşteriler ve iletişim kurmak burada önemli noktalar. Potansiyeli olan müşterilerle iyi iletişim kurarak konuştuğunuzda size ne istediklerini anlatırlar. İstediklerini geliştirdiğinizde ise satın alırlar. Bu temel noktadır. Kat edilen mesafede onlar için nelerin önemli olduğunu anlatırlar. Önemli olan onlarla konuşmak, sonra diyaloğu devam ettirmektir. Bunu sürdürdüğünüzde ve onlar için özel şeyleri üretime eklediğinizde daha hızlı satarsınız. İlk çalıştığınız şirket, bir sonraki müşterinize referans olur. Sizden memnunsalar olumlu konuşurlar ve bu durum en güçlü etkiyi yapar. İlk müşteri, sizin geliştirdiğiniz ürünü yapmanızda size destek olmuştur, dolayısıyla onun için de önemlidir. Bu durum, ürünü onun baskısıyla değil yardımıyla geliştirmenizi sağlamıştır, o nedenle önemlidir.

BOOT CAMP FIRSATI TÜRKİYE’DE DE VAR
Erken evre şirketlere ve girişimcilere yatırım yapmayı, katma değeri yüksek teknoloji projelerini desteklemeyi hedefleyen Netaş Wesley Clover Teknoloji Fonu kurucularından olan Kanadalı yatırımcı Terry Matthews, Türkiye’de 10 milyon dolarlık büyüklüğe sahip bu fon aracığıyla girişimcilere destek oluyor. Fon bünyesinde beşi kurulmuş, ikisi kurulmakta olan yedi şirket var. Kurulu şirketler şöyle: Twentify, Pisano, Iven, Startsub, Deriva.

DENEYİM PAYLAŞIMI
Fon, nesnelerin interneti, mobil ve bulut alanlarına odaklanıyor. Üniversitelerdeki inovasyona açık öğrencileri buluyor ve 5-6 tanesini şirketi kurabilir diye Kanada’ya gönderiliyor. Öğrenciler, Terry Matthews’un evinde kalarak boot camp’e giriyorlar. Ottowa’da binlerce inovasyon şirketi var ve onları ziyaret edip bir ay boyunca burada bulunuyorlar. Sonra geri gelip Netaş’ta deneyimlerini paylaşıyorlar. Girişimciler aynı zamanda şirket hissedarı oluyor.

İlk şirketteki bu modeli diğer şirketlerinizde de kullandınız mı?
İlk şirketin kuruluşundan 10 yıl sonra şirketteki her 1 dolarımız 2,5 milyon dolara çıktı. Böylece gençler, servet sahibi oldu ve hiçbiri bu durumdan şikayet etmedi. Ben de çalışanlara hisse verme formülünün başarıya ulaştığına inandım. O dönemde Kanada’da çalışanlara hisse veren ilk şirket bizdik. Hisse sahipliğinin şirkettekileri daha agresif çalışmaya ittiğini ve heyecanlı hale getirdiğini gördüm. Ben de sistemi bunun üzerine kurdum. Bugüne kadar kurduğum tüm şirketlerde de bu formülü kullandım. Kazanmak ya da kaybetmek ekibe bağlıdır.

Start up’ların kuruluş sürecinde girişimciler için hangi yolları izlemek önemli?
Şirketlerin sürece ilişkin her çeyrekte rapor yayınlanması ve finansal sonuçların, açıklaması gerekiyor. Üç ayda raporlayacağınız bir şey yoksa bu sürede ne yaptın? Süreç ne oldu? Ciro, çalışanlar, müşteriler, teknolojiler tüm bunlar bu süreçte nasıl gelişti? Tüm bunlar şirkete sorulduğunda, o geçmiş çeyreğin raporu gösterilir ve bu süreç anlatır. Senin potansiyel yatırımcın da bunu görür. Büyümeyi görmeden kimse yatırım yapmak istemez. Bunları yeni şirketler anlamak istemiyor. Raporları kullan, bu kadar basit! Yatırımcıysan sermayen ve network’ün vardır ve raporları onlara gösterip gelişimi anlatırsın. Bu start up kurmadan önce yapılması gereken en önemli şeydir ve yapılmasını öneririm. Bu süreçte danışmanlık ve mentorluk da önemli. Mentorlar mücevher kutusu gibidir, daha önce birçok şirketi kurma aşamasında yer almış ve tecrübe edinmiştir. Bu açıdan size yardımcı olacaktır. Yönetim kurulunda bu kişilerin yer alması gerekir.

Bir yatırımcı olarak şirketlerde en çok neye bakıyorsunuz ve hangi alanlarla ilgilisiniz?
Öncelikle ekibin nasıl çalıştığına bakarım. Onların kimyası benim için önemlidir. Ekibin güzel bir ruhu varsa ardından müşterilerinin onlar hakkında neler söylediğini dinlerim. Mobil uygulamalar ve bulut gibi önemli trend olan teknolojilere yatırım yapmak ilgimi çekiyor.

Yeni şirket kuracak girişimcilere özellikle ne önerirsiniz?
Kararlı olmalarını ve gittikleri yolda ne ile karşılaşırlarsa karşılaşsınlar pes etmemek. İşte başarılı olmanın tek koşulu pes etmemektir. Paranız olmasa da devam edin, çalışacak ekip bulursunuz. Sadece mücadeleye devam edin. Bir dondurma şirketiniz olduğunu düşünün. Biri geliyor ve dondurma satın alıyor ama sonra gelmiyor. Ama üç haftada iki kere gelip alıyor. Sizin orada bir dondurma dükkanınız olduğunu biliyor. Ama eğer devam etmez ve kapatırsanız gelir ve orada dondurma dükkanının artık olmadığını görür. O nedenle kararlı olmak önemlidir. Bir diğer önemli nokta ise şirket değeri ve isim… 100 yılık marka olan örneğin Coca-Cola’nın ismini bundan sonra başka bir isim yapalım ve içeceğin rengini değiştirelim derseniz bunu kaybetmiş olursunuz. İsim ve şirket değeri önemlidir.

ŞÖVALYE UNVANLI BİR YATIRIMCI
Swansea Üniversitesi Elektronik Bölümü’nden 1969 yılında onur derecesiyle mezun olan Terry Matthews’un, Galler Üniversitesi ve Carleton Üniversitesi’nden (Ottawa) Fahri Doktora unvanı, Institute of Electrical Engineers ve Royal Academy of Engineering’de akademi kurulu üyelikleri bulunuyor. 1994 yılında “Officer of the Order of the British Empire” ödülüne layık görülen ve 2001 yılında “Kraliçe’nin Doğum Günü Ödülleri”nde Şövalye unvanını alan Sir Terry Matthews, 2011 yılında Cardiff Üniversitesi Kanser Kök Hücre Araştırma Enstitüsü’nün daimi hamisi oldu.