Melekler mutlu mu?

GBA’dan Keiretsu Forum’a Türkiye’nin önde gelen birçok melek ağı ortaya koydukları performanstan memnun. Faaliyet gösterdikleri ilk günden itibaren iyi bir yol kat ettiklerini belirten bu melek ağlarının yöneticileri, 2020 ve önümüzdeki yıllarda hem yatırımlarını hem yatırımcı sayısını artırmayı planlıyor. Ancak ekosistemdeki tüm melek yatırım ağları için aynı durum söz konusu değil. Performansları beklentilerin altında kalanlar da var. Mutsuzlar ise bu sonucu, hedefledikleri exit’leri yapamamalarına ve ekosistemin yeterince büyümemesine bağlıyor.

Ayçe Tarcan Aksakal [email protected]

Melek yatırım ağları, yüksek büyüme potansiyeli içeren girişimlere yatırım yaparak gelişmeleri için sermaye, tecrübe ve global ağlara erişim sağlıyor. Startups. watch verilerine göre 2019’da Türkiye’deki melek yatırım ağı ve bireysel melek yatırımcılar, 39 start up’a toplam 13,2 milyon dolar yatırım yaptı.

Bireysel melek yatırımcılar hariç tutulduğunda melek yatırım ağlarının 2019’daki toplam yatırımı 6,4 milyon dolar oldu. Bu yıl ise meleklerin toplam yatırım miktarının geçen yılın altında kalması bekleniyor. Bu beklentinin nedeni ise son dönemde bir kısım melek yatırım ağının aktif olmaması. Önceki dönemlerde yatırımlarıyla dikkat çeken Metuban, BIC Angels, TEB Melek Yatırım Ağı ve Bahariye Angels son dönemde yatırım yapmayıp pasif kalan melek yatırım ağları arasında yer alıyor.

Melek yatırım ağı ve melek yatırımcıların Hazine Müsteşarlığı’na başvurup lisanslarını yenilememesi de meleklerin sayısında ve yatırım tutarında azalma yaşandığını ve bu trendin 2020’de de devam edeceğini gösteriyor.

Peki start up’ların hayatında aktif olarak yer alan melek ağlarının karnesi nasıl? Faaliyet gösterdiklerin ilk günden bugüne hedeflerini gerçekleştirebildiler mi? Araştırmamıza göre Türkiye’nin önde gelen melek ağları performanslarından memnun. Performanslarının beklentilerinin altında kaldığını belirtenlerin önemli bir kısmı da hedefledikleri exit’leri yapamadıklarını, ekosistemin yeterince büyümediğini düşünüyor.

BAŞVURU ÇOK AMA…
Melek yatırım ağlarının Türkiye’de geçmişi pek eski değil. Büyük kısmı son 5-6 yıldır aktif olarak yatırım yapıyor. Melek ağların faaliyete başladıkları ilk günden bu zamana kadar yatırım yaptıkları girişimlerin sayısı ise gelen binlerce başvuruya göre oldukça az. 2012’den bu yana yatırım yapan Türkiye’nin önde gelen melek yatırım ağlarından Galata Business Angels (GBA) bugüne kadar 50’den fazla turda sadece 37 girişime yatırım yaptı. Melek yatırım ağının 7 yılda yaptığı toplam yatırım tutarı ise 7,2 milyon dolar. Türkiye’nin ilk melek yatırım platformlarından biri olan Etohum da her yıl Startup Turkey ve Startup İstanbul gibi büyük çaplı etkinliklere imza atıyor ve bu etkinlikler sayesinde yeni girişimlere ulaşıyor. Son 3 yılda 170 ülkeden 180 binin üzerinde girişimciden başvuru aldıklarını belirten Etohum Yönetici Ortağı Aslı Büyükdemir, “Bugüne kadar zorlu süreçlerimiz sonunda e-ticaretten oyuna, sosyal medyadan mobil ve yazılıma kadar farklı alanlarda uzmanlaşan 500 girişimi Etohum girişimi olarak seçtik” diyor. Bu girişimlerin yarısı, 7 yıl sonunda hala ayakta kalmayı başarırken Etohum’un ortak olduğu girişimlerin neredeyse yarısı önemli konuma ulaştı. Büyükdemir, “Seçtiğimiz girişimlerden 9’u exit oldu, 13’ü de 5 milyon doların üzerinde yatırım aldı. 12 girişim 2 milyon doların üzerinde yatırım almayı başardı” diye konuşuyor.

5 yıldır faaliyet gösteren ve erken aşama girişimlere yatırım yapan Trangels, bugüne kadar yapay zekadan bulut ve mobil çözümlere, enerjiden bioteknolojiye, medikalden gıdaya pek çok alanda 24 girişime 11 milyon TL yatırım gerçekleştirdi.

YATIRIM SAYISI AZ
2014’ten beri melek yatırım ağı olarak faaliyet gösteren ŞirketOrtağım, bugüne kadar 3 bin 500’den fazla potansiyeli yüksek girişimi incelemesine karşın sadece 14 start up’a yatırım yaptı. Bugüne kadar start up’lara toplam 26,4 milyon TL yatırım yaptıklarını söyleyen ŞirketOrtağım’ın kurucu ortağı Mehmet Buldurgan, gerçekleşen bu yatırımlar haricinde prensipte yatırım kararı aldıkları ve yatırım süreci devam eden bir yatırımlarının daha bulunduğunu belirtiyor. Buldurgan, “Sağlık, biyoteknoloji, finansal teknolojiler, üretim, donanım ve ihracata dönük girişimler ilgi alanlarımız arasında yer alıyor” diyor.

Melek yatırım ağı olarak her 3 ayda bir yatırımcı-girişimci toplantıları düzenlediklerini anlatan Buldurgan, amaçlarının her toplantıda en az bir girişime yatırım yapmak olduğunu söylüyor. Buldurgan, “Ağ olarak girişim başına yatırımlarımız 300 bin ila 1 milyon TL arasında değişiyor. Albila yatırımımız gibi daha yüksek montanda yatırım kapasitesi olan az bulunur özel projeler de ilgi alanımızda” diye konuşuyor.

4 yıldır start up’lara yatırım yapan EGİAD Melek Yatırım Ağı’na, bugüne kadar 1.500’ün üzerinde girişim başvuru yaptı. Bunların 80’i ağ bünyesindeki yatırımcıların karşısına çıkarılırken sadece 9’u yatırım alabildi. EGİAD Yönetim Kurulu Başkan Vekili Alp Avni Yelkenbiçer, yatırım yaptıkları start up’lardan henüz çıkış yapmadıklarını belirterek “Yatırımlarımız arasından ikisi hedefleri doğrultusunda ilerliyor ve değer kazanmaya devam ediyor. Henüz çıkış olmadı, devam yatırımları gerçekleştiriyoruz” diyor.

PERFORMANS NASIL?
Geçtiğimiz 10 yılda meleklerin performansını değerlendirdiğimizde büyük bölümünün istediği performansı yakaladığı görülüyor. GBA’dan Trangels’a, Arya’dan Etohum’a kadar ekosisteminin önde gelen, büyük melek ağları beklentilerinin üzerinde performans gösterdiklerini belirtiyor. Trangels Kurucu Ortağı Namık Kural, hem yatırımcı hem girişimciler için tercih edilen yatırımcılar grubu olmayı başardıklarını belirterek, “5 yıllık süreçte önemli bir yol aldık ve girişimcilik ekosisteminde kıymetli oyunculardan biri haline geldik” diyor. Başlangıçtan bugüne kadarki performansını olumlu bulan melek yatırım ağlarından biri de Ege Genç İş İnsanları Derneği’nin bir parçası olan EGİAD Melekleri Yatırım Ağı. EGİAD Yönetim Kurulu Başkan Vekili Alp Avni Yelkenbiçer, “İzmir ve Ege Bölgesi’ni düşünecek olursak beklediğimizin üzerinde performans gösterdik” diye konuşuyor. Yelkenbiçer, İzmir’de girişimciliğe ve girişimcilik ekosisteminin ivme kazanmasına yönelik tüm şehir ve paydaşlar olarak iş birliği içinde çalıştıklarını, bunun da girişimci sayısının ve yatırımcılığın artmasında önemli rol oynadığını belirtiyor ve şöyle devam ediyor: “EGİAD melekleri olarak yatırımcı sayımızın faaliyet gösterdiğimiz ilk yılda 30’a ulaşmış olması, doğru bir yönde ilerlediğimizi kanıtlıyor. İlk günden bu zamana kadar girişimcilik ve melek yatırımcılık kültürünü yaygınlaştırmak ve farkındalık yaratmak en zorlu kısımdı. Şehir ve bölge olarak girişimcilikte ve melek yatırımcılıkta farkındalığın oluşu, kurumlar içerisinde faaliyetlerin artışı ümit verici.”

BEKLENTİNİN ALTINDA
Melek yatırım ağlarının bir kısmı ise geçtiğimiz süreçte beklediği sonuçları elde edemedi. Performans düşüklüğünün temel nedenleri arasında start up ekosistemindeki exit’lerin az olması ve yeni melek yatırımcı sayısının artmaması bulunuyor. ŞirketOrtağım’ın kurucu ortağı Mehmet Buldurgan, “Kuruluşumuzdan bugüne kadar yaptığımız yatırımlar ve yapılan yatırımların geri dönüş performanslarına baktığımızda beklentimizin altında kaldığını açıkça söyleyebiliriz” diyor. Buldurgan, Hazine Müsteşarlığı’nın yayınladığı rapora göre bugüne kadar “Melek Yatırımcı” lisansı alan toplam kişi sayısının yaklaşık 500 civarında olduğunu belirterek bu sayının bugün binlere ulaşması gerektiğini söylüyor. Performansından memnun olmayan melek yatırım ağlarına göre start up ekosistemin gelişmesi için Girişim Sermayesi Yatırım Fonu (GSYF) sisteminin hızla gelişmesi ve büyümesi gerekiyor.

Ayrıca melek yatırımcılar için çok önemli olan exit’ler de Türkiye’de maalesef çok fazla değil. Bu da melek yatırımcıların yeni yatırım yapma iştahının azalmasına neden oluyor. Bir dönem aktif yatırım yaparken bugün pasif konuma geçen ve yatırım yapmayan melek yatırım ağlarının da sayısı artıyor. Özellikle son dönemde Metuban, BIC Angels, TEB Melek Yatırım Ağı ile Bahariye Angels yatırım yapmayıp pasif kalan melek yatırım ağları arasında yer alıyor. Startups.watch kurucusu Serkan Ünsal, son dönemde melek ağlarının çoğunun aktif olmadığını belirterek “Çoğu melek ağı Hazine Müsteşarlığı’ndan akreditasyonlarını yenilemedi. Bu nedenle 2020’de 2019’dan daha çok yatırım yapacak melek ağı yok” diyor.

HEDEFTE NE VAR?
Hem dünyada hem Türkiye’de melek yatırım ağlarının 2020 ve sonrası için en önemli hedefi, yatırımcı sayısıyla yatırım miktarını artırmak. San Francisco merkezli global melek ağı Keiretsu Forum, 2020’de 2019’da yaptığı yatırım sayısının üzerine çıkmayı ve 750 bin dolar yatırım yapmayı öngörürken TRangels da önümüzdeki yıl toplamda 10-12 milyon TL civarında yatırım yapmayı planlıyor. Ağın kurucu ortağı Namık Kural, en önemli hedeflerinin bir yandan yatırım ağını genişletmek diğer taraftan da yatırım yaptıkları girişimleri yurt dışına açmak olduğunu söylüyor. Kural, “Hedefimiz doğrultusunda ABD ve AB’deki değişik kurum ve kişilerle ilişkilerimizi geliştirmeye devam ediyoruz” diyor.

2014’te İstanbul Startup Angels adıyla faaliyete başlayan Startupfon’un kurucu ortağı Gülsüm Çıracı, bu yıl fonlarının kurulmasıyla birlikte geçtiğimiz yıllara göre daha fazla yatırım gerçekleştirmeyi hedeflediklerini anlatıyor. Çıracı, “Mevcut ve potansiyel yatırımcıların da fonla beraber co-invest yapabilecekleri aynı zamanda fona da katılabilecekleri alternatif bir yatırım platformu olmayı planlıyoruz. Fonumuzla birlikte 2020- 2025 arasında yılda 10-12 girişime yatırım yapmayı hedefliyoruz” diyor. Etohum Yönetici Ortağı Aslı Büyükdemir, 2020’de girişimlere yaptıkları yatırımı artırmayı istiyor. “Yapay zeka (AI), hizmet olarak yazılım (SaaS) ve mobil alandaki girişimler, giyilebilir teknolojiler, sağlık, oyun ve iletişim teknolojileri odak noktamız olmaya devam edecek” diyen Büyükdemir, 2020’de 4 ya da 5 girişime toplam 1, 5 milyon TL yatırım yapmayı planladıklarını belirtiyor.

ATA UZUNHASAN GBA GENEL SEKRETERİ
“YATIRIMLARIMIZ HER YIL ARTTI”
“REALİSTİZ” GBA her yıl, yıllık toplam yatırımını artırarak yoluna devam etti. Ayrıca her yıl üyeleri arasına çok seçici olmasına rağmen çok değerli insanları kattı. GBA üyelerinin en önemli özelliği yatırım anlamında realist olmaları. Başarı oranları görece düşük işler yerine SaaS ve pazaryeri girişimleri radarımıza daha fazla girenler arasında. Bu alanları iyi bildiğimiz için bugüne kadar iyi noktalara gelen önemli sayıda girişimimiz var.

HEDEFTE NE VAR? 2020’de yatırım tutarında tekrar 2018 yılındaki 1,5-1,6 milyon dolar bandına çıkabilmeyi ümit ediyoruz. 4 yeni girişim ve 4-5 follow on yatırımla yılı kapatacağımızı düşünüyorum. Ekosistemimiz için standart belirleyici konumdayız. Bu anlamda bulunduğumuz konumu korumak hem bizim hem ekosistem için çok önemli. Kısa vadeli hedefimizse üye sayımızı 40-45 bandına çekerek yatırım gücümüzü artırmak.

DUYGU EREN KEIRETSU FORUM
TÜRKİYE GENEL MÜDÜRÜ
“HEDEFİMİZ YATIRIMLARI ÇOĞALTMAK”
42 GİRİŞİM Keiretsu Forum’un 25’inci ofisi olan Keiretsu Forum Türkiye 2012’de faaliyete geçti. Bugüne kadar Türkiye’deki 42 girişime 60 milyon TL melek yatırım gerçekleştirdik. Türkiye’deki girişimcilik ekosistemine baktığımızda aktif olduğumuz 7 yıl boyunca ekosisteme olan katkımız tartışılmaz. Türkiye’deki tek global melek yatırım ağı olarak hem globaldeki hem Türkiye’deki yatırımlarımızın çoğu beklentilerimizi karşılıyor, iyi bir performans ortaya koyduğumuzu gösteriyor.

“MEMNUNUZ” Yeni girişimler artıyor olsa bile bulunduğumuz ekosistem dünyanın hızına hala yetişebilmiş değil. Bilinçli yatırımcının yeni geliştiği bir ortamda kendi büyümemizden gayet memnunuz. Ekosistemdeki en aktif oyunculardan biri olduğumuzu düşünüyoruz. Türkiye’nin en çok yatırım yapan ve en çok üyesi olan melek yatırımcı ağıyız.

EGİAD melek yatırım ağına bugüne kadar 1.500’ün üzerinde girişim başvuru yaptı. Bunlardan 80’i yatırımcı karşısına çıkarken 9’u yatırım alabildi.

AHU BÜYÜKKUŞOĞLU SERTER ARYA KADIN YATIRIM PLATFORMU KURUCUSU
“YÜKSEK PERFORMANS GÖSTERDİK”
7 ŞİRKETE 2,5 MİLYON TL
Arya Kadın Yatırım Platformu olarak, 2013 yılından beri faaliyet gösteriyoruz. 2013 yılından bu yana 7 şirkete 2,5 milyon TL’nin üzerinde yatırım yaptık. Tutumlu Anne girişimimize iki tur diğerlerine ise bir tur yatırım yaptık.

HENÜZ EXIT YOK Henüz exit eden bir girişimimiz yok, hepsi çok yeni ve gidecek yolları var. Bu uzun bir yol… Girişimcilerin kendilerine eşlik edecek, sabırlı bir mentora ve akıllı paraya ihtiyacı var. Hedefimiz daha çok kadını ve kız babasını Arya’ya yatırımcı yapmak, başarı hikayelerine yatırım yaparak desteklemek…

KADIN DENİNCE Arya olarak oldukça kontrollü ve yüksek performanslı bir büyüme gösterdik. Türkiye’de kadın girişimci denilince akla gelen ilk platformuz. Ağımızda binlerce kadın girişimcimiz, yüzlerce yatırımcımız ve yatırımcı adayımız var.

YURT DIŞI Nijerya’ya isim kullanım haklarımızı verdik ve başka ülkelere de açılmaya başladık. Üyelik sistemini başlattık ve bir sosyal girişim olarak biz de gelir modelimizi oturtarak kendi büyümemiz için çalışıyoruz. Sponsorlarımız Farplas Otomotiv ve Türkiye İş Bankası’nın da desteğiyle büyümeye devam ediyoruz.