Kitlesel bağış

Pebble isimli akıllı saat için Kickstarter üzerinden 10 milyon doların üzerinde para toplandı. GoFundMe, son 1 yılda yenilikçi fikirler için 1 milyar dolarlık para toplanmasına aracılık etti. Kitlesel fonlamanın dünyadaki hacmi 35 milyar dolara ulaştı. Araştırmalara göre 2025’te 100 milyar dolara ulaşacak. Türkiye ise yolun başında. Henüz 10 civarında kitlesel fonlama platformu var. Ancak bu alana olan ilgi artıyor.

Girişimciliğin önemli destek mekanizmalarından biri de crowdfunding. Kitlesel fonlama olarak tanımlanabilecek crowdfunding, çok sayıda bağlantısız kişinin, bir projeyi internetteki bir platform üzerinden “bağış” yaparak desteklemesi anlamına geliyor. Bağışçıların ilgili projede herhangi bir payı olmuyor. Sadece beğendikleri ve olmasını istedikleri bir işi desteklemiş oluyorlar. Crowdfunding platformlarının birbirinden farklı hedefleri olsa da sistem aynı basit prensiple çalışıyor: Girişimci değişik projelere fon sağlamak amacıyla hazırlanmış platformlardan birinde veya birkaçında projesini tanıtıyor. Genellikle internet sitesi olarak tasarlanmış bu platformları ziyaret eden herhangi bir kişi de projeyi beğenip, hayata geçmesini isterse kendi olanakları ölçüsünde bu site üzerinden projeye katkı yapıyor. Dünya genelinde en bilinen crowdfunding adresleri Kickstarter, GoFundMe, Indiegogo ve CircleUp. Örneğin Kickstarter’da sanattan oyuna, müzikten fotoğrafçılığa, tiyatrodan teknolojiye kadar 15 farklı alandaki binlerce projeye destek sağlamak mümkün. Kickstarter’ın verilerine göre şu ana kadar projeler için toplanan para yaklaşık 1,7 milyar dolar ve toplamda 8,5 milyon insan en az bir tane Kickstarter projesine destek sağlamış durumda. Sitede fonlanan en ciddi projelerden biri ise Pebble isimli akıllı saat. Bir hayal olarak başlayan Pebble, 10 milyon doların üzerinde bir fon toplayarak tarihe geçti.

FIRSATLARI DEMOKRATİKLEŞTİRDİ
Crowdfunding genel olarak “ürün fonlama” (product crowdfunding) yani ürüne yapılan bağış ve “sermaye fonlama” (equity crowdfunding) yani özsermayeye yapılan bağış olarak 2’ye ayrılıyor. Uzmanlara göre ürün fonlamada, sosyal medya gibi önemli kanallar doğru kullanıldığında bu sistem pazarı anlamaya ve ürünü piyasaya sürmeden önce gerekli geri bildirimleri almaya yarıyor. Sermaye fonlama ise yatırım dönüşlerinin kısa zamanda olmasını sağlıyor, ulusal şirketler için bir güç oluşturuyor. Kitlesel fonlama sistemi temel olarak sağlanan fon karşılıklarına göre de ödül, hisse ve borçlanma (kredi) karşılığı olmak üzere üç şekilde işliyor. Bunlar dışında özellikle sosyal sorumluluk uygulamalarının ön plana çıktığı platformlarda ise karşılıksız şekilde kaynak aktarımı yapılıyor. Ödül karşılığı yapılan kitlesel fonlamalarda ilgili internet platformu üzerinden yapılan kaynak aktarımı karşılığında yatırımcıya üyelik, bilet, kitap gibi ödüller gönderiliyor. Hisse karşılığı yapılan kitlesel fonlamada ise yapılan yatırım karşılığında yatırımcı çeşitli oranlarda hisse sahibi oluyor. Kredi karşılığı fonlamadaki işleyişte yapılan yatırım karşılığında önceden belirlenen oranda gelir sağlanmak üzere kredi aktarımı gerçekleştiriliyor. Etohum’un kurucusu Burak Büyükdemir, gerek hisse gerek ödül temelli kitle fonlama platformlarının her geçen gün artan hacimleri nedeniyle start up ekosistemi için hayati öneme sahip olduğunu söylüyor. “Kısacası kitle fonlamaları, teknolojiye yatırım fırsatlarına erişimi demokratikleştiriyor” diyen Büyükdemir, devamında şunları söylüyor: “Bu sayede teknoloji yatırımları; birbirleriyle bağlantı içerisinde olan, gelir olarak daha iyi düzeyde bulunan ancak küçük bir ağ oluşturan melek yatırımcıların erişimi dışında herkese açık hale geliyor.”

CEMİL SOBACI FONLABENİ KURUCUSU
“HERKESİ HİKAYENİN BİR PARÇASI YAPIYORSUNUZ”
YARATICI İŞLERİ DESTEKLİYOR
FonlaBeni 2013’te kuruldu. Amacımız, Türkiye’de yaratıcı işler yapan insanları ve bu insanları desteklemek isteyen çevreleri dijital bir platform üzerinde bir araya getirmek, yaratıcı projelerin hayata geçmesini kolaylaştırmaktı. Amerika’daki örneklerinin heyecan verici olması ve crowdfunding platformlarının kısa sürede yüzlerce projenin hayata geçmesi için bir zemin yaratması çok ilgimizi çekmişti. Türkiye’de de benzer bir oluşumu başlatmak istedik ve FonlaBeni’yi hayata geçirdik.

ÖZEL ARMAĞANLAR
Bizim sistemimizde müşteriler değil de yaratıcılar ve destekleyenler var. Proje yaratıcıları proje sayfalarını hazırlayıp destekleyenleri için özel armağanlar veriyor. Proje yaratıcısının hayaline destek olduğunuzda sizin için özel bir armağan da yola çıkmış oluyor. Projeler bağımsız olarak hazırlanıyor, arkadaşlar, takipçiler ve ödüllerle ilgilenen destekleyiciler tarafından fonlanıyor.

HEDEFE ULAŞILIRSA…
Ödüller, proje sonunda ortaya çıkan ürünlerin sınırlı erişim hakkını kazanmak, bir kopyasını almak ya da projeyle ilgili deneyimler elde etmek gibi şeyler olabiliyor. Proje yaratıcıları, her proje için bir fon hedefi ve son tarih belirliyor. Proje fon hedefine ulaşırsa son tarih geldiğinde destekleyicilerin kredi kartlarından paralar toplanıp aktarılıyor. Proje fon hedefini yakalayamazsa paralar destekleyicilerin cebinde kalıyor.

YAŞAMASI GEREKEN PLATFORM
Hayallerinizi hayata geçirmek istiyorsanız ve paranız yoksa FonlaBeni çok önemli bir platform olabiliyor. Hayalinizin hayata geçmesi için yakın çevrenizin desteğini almak harika bir duygu. Başarılı olursanız herkesi çok özel bir hikayenin parçası yapıyorsunuz. FonlaBeni ile yaratıcı insanlar riske girmeden hayallerini gerçekleştiriliyor.

NASIL ORTAYA ÇIKTI?
Kitlesel fonlamanın dünyada ilk ortaya çıktığı ülke, Amerika. 2006’da video blogu projesine finansman arayışında olan Michael Sullivan’ın projesini internet platformunda detaylarıyla sunup bu projeye ilgi duyanları kitlesel şekilde fon sağlamaya davet etmesiyle ilk kitlesel fonlama gerçekleşti. O günden bugüne de dünya genelinde fonlamaya aracılık eden platform sayısı 500’e çıktı. Kitlesel fonlamanın hacmi geçtiğimiz yıl 35 milyar dolara ulaştı. Dünya Bankası’nın bir araştırmasına göre bu rakamın 2025’te 100 milyar dolara çıkacağı tahmin ediliyor. Kitlesel fonlamanın en başarılı şekilde uygulandığı ilk 10 ülke ise Amerika, İngiltere, Kanada, Almanya, Fransa, Avustralya, İtalya, Hollanda, İspanya ve Japonya olarak sıralanıyor. Özellikle Amerika’da hisse karşılığı fonlamanın yasal altyapısı diğer ülkelere nazaran çok daha tatmin edici olarak tanımlandığından ülkenin kitlesel fonlama hacmi dünya hacminin önemli bir kısmını oluşturuyor. Dünyadaki en çok bilinen crowdfunding sitelerinin Amerika’dan çıkması da yine bu durumdan kaynaklanıyor. 2010’da kurulan GoFundMe, son 1 yılda yenilikçi fikirler için 1 milyar dolarlık para toplanmasına aracılık etti. Indiegogo’da Kickstarter gibi yatırım arayan girişimcilere sermaye aramak için kurulmuş bir site. Ancak Indiegogo aynı zamanda büyük markaların da şirket kurmak isteyenlere yatırım yapmasını sağlıyor. CircleUp tüketim mamulleri odağında yeni ürün ve girişimlerin hayat bulmasına olanak tanıyor. San Francisco merkezli girişim 4 binden fazla tüketim ürünü girişiminin yatırımcılarla online buluşmasına aracılık etti.

TÜRKİYE YOLUN BAŞINDA
Türkiye’de ise kitlesel fonlama henüz çok yolun başında. Bu nedenle sistemin desteklediği başarı hikayelerinden henüz bahsetmek mümkün değil. Türkiye’de CrowdFON, FonlaBeni, Buluşum, Fongogo, Arıkovanı, Neurodiscover, Supportcase gibi sayısı 10’u geçmeyen platform yer alıyor. Türkiye’deki sistemde kitlesel fonlama siteleri ödül karşılığı fonlama veya hibe yoluyla fonlama şeklinde çalışıyor. Hisse veya borçlanma karşılığı fonlama ise bankacılık, sermaye piyasaları ve ticaret hukuku düzenlemelerinden kaynaklı nedenlerle şu an için Türkiye’de yasal olarak mümkün değil. Örneğin 2013’te faaliyete geçen Fongogo, ödül bazlı çalışıyor. Türkiye’de bugüne kadar 1 milyon TL’nin biraz üzerinde fonlama yapıldığına dikkat çeken Fongogo kurucularından Ali Çebi, Türkiye’de aslında çok ciddi bir potansiyel olduğunu söylüyor. Hazine’nin kitlesel fonlamayı düzenleyecek yeni bir mevzuat üzerinde çalıştığını hatırlatan Çebi, “Bu mevzuatın hayata geçmesinin kitlesel fonlamanın önünü açacağını umuyoruz” diyor. FonlaBeni kurucularından Cemil Sobacı, Türkiye’de sistemin henüz istenilen seviyede olmadığını ancak kısa sürede de olmasını beklemediklerini dile getiriyor. CrowdFON Kurucusu Savaş Ünsal ise önümüzdeki birkaç yıl içerisinde gerek SPK düzenlemeleri gerek vergi mevzuatlarının tamamlanmasıyla sistemin gelişeceği görüşünde.

Türkiye’deki sistemde kitlesel fonlama siteleri ödül karşılığı fonlama veya hibe yoluyla fonlama şeklinde çalışıyor.

GELECEĞİ NE OLACAK?
Start up ekosisteminin en yetkin isimleri de bugünkü tabloyu çok parlak bulmuyor. Ancak crowdfunding sisteminin girişimciliğin gelişmesinde hayati bir önem taşıdığının altını çiziyorlar. Örneğin Girişimcilik Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Sina Afra, yaratıcı projelerin fon bulmasına yardımcı olan crowdfunding platformlarının desteklenmesi gerektiğini söylüyor. Crowdfunding’i girişimcilerin yatırım sermayesi oluşturmaları için son derece elzem bir adım olarak tanımlayan Afra, sözlerine şöyle devam ediyor: “Ancak şu da unutulmamalıdır ki proje, girişim ya da ürününüzün bir problemi çözdüğünü kanıtlayamadığınız sürece crowdfunding beklentinizi karşılamayacaktır. Her yeni uygulama gibi crowdfunding’in de Türkiye’de yayılıp gelişeceğine ve girişimcilik ekosistemine olumlu katkılarda bulunacağına inanıyorum.” Galata İş Melekleri (GBA) Genel Sekreteri Ata Uzunhasan da bu noktada büyük şirketlere çok iş düştüğüne değiniyor. Görüşlerini şöyle paylaşıyor: “Şirketler, çok hızlı bir şekilde crowdfunding üzerinden girişimcileri fonlayabilir. Böylelikle inovasyona gerçekten destek olmuş ve kendileri için önemli teknolojileri kolaylıkla yaşatmış olurlar.” Türkiye’de hukuksal ve mali düzenlemeler nedeniyle sistemin önünde bazı engeller olmasının süreci çok yavaşlattığına dikkat çeken Girişimcilik Fabrikası Direktörü İhsan Elgin de, “Ülkemizin geçmiş tecrübelerinden güvenin az olduğu bu kurgularda büyüme olması için kamuoyu oluşturmak ve regülasyonda düzenlemeler yapmak şart. Bunlar olmadan çok hızlı büyüme beklemiyorum” diyor.

SAVAŞ ÜNSAL CROWDFON KURUCUSU
“900 PROJEYE FON SAĞLADIK”
YENİ YÖNETİM
2010’da faaliyete geçen kitlesel fonlama platformumuz, Kasım 2013’te yeni yönetim ve CrowdFON ismiyle girişimcilere sosyal medya üzerinden hızlı fon bulmada destek olan bir platform. Amerika’da Kickstarter, Indiegogo gibi şirketlerin başlattığı kitlesel fonlama sektörünün sağladığı faydaları Türkiye’deki girişimcilere sunmak amacıyla başlattığımız platformda, bugüne kadar yaklaşık 900 projeye fon sağlamış bulunuyoruz. Ocak 2015’te başlayan GD Holding ortaklık süreciyle birlikte crowdFON.com’un altyapı geliştirme ve pazarlama faaliyetlerine ağırlık vererek lider konumumuzu güçlendiriyor ve Türkiye’nin genç girişimcilerin önünü açmaya devam ediyoruz.

5 DAKİKALIK VİDEO
Fikri olup gerekli finansmanı olmayan girişimciler, çeşitli kategorideki projelerini crowdFON.com üzerinde tanıtarak, sosyal medya kanalıyla hedefledikleri proje fonunu sağlayabiliyor. Önce crowdFON.com sitesine üye olunuyor. “Projeni yarat” bölümünde projeyi tanıtan bir metin ve girişimcinin kendisiyle projeyi anlattığı 5 dakikalık kısa bir video girişi yapılıyor.
REKLAM DESTEĞİ
Projenin fon hedefine 30 veya 60 gün içinde ulaşılması halinde destekçilere verilecek ödüller belirtiliyor. Proje onaylandıktan sonra bizim dijital medyadaki reklam desteğimizin yanı sıra proje sahibinin sosyal medyadaki arkadaş çevrelerinden fonlama desteği için crowdFON.com üzerindeki linki paylaşarak destek istemesi en önemli aşamayı oluşturuyor. Eğer proje hedefine ulaşırsa, proje sahibine yüzde 12 hizmet tutarı kesildikten sonra kendisinin belirlediği hesap numarasına toplanan fonu gönderiyoruz. Hedeflenen fon tutarına ulaşılamazsa destekçilerin gönderdiği tüm tutar kendilerine tarafımızdan iade ediliyor.

LEVENT TOPÇU EY TÜRKİYE, EKONOMİ VE PİYASA ARAŞTIRMALARI BÖLÜMÜ MÜD
“TÜRKİYE’DE HENÜZ EMEKLEME AŞAMASINDA”
SİSTEMİN İŞLEYİŞİ
Türkiye’de crowdfunding henüz emekleme aşamasında. Bununla birlikte ülkemizde 2013’ten itibaren bu amaçla faaliyet gösteren portaller oluşturulmaya başlandı. Sistemin nasıl işlediğine gelince… Proje crowdfunding portaline konularak kitlelere sunulur. Portalin fonksiyonu projenin tanıtımı için gerekli ortamı oluşturmak ve destek verenlerin yapacağı ödemeleri belli bir komisyon kesintisi sonrası proje sahibine iletmekten ibarettir.
KOMİSYON ORANI
Katılımcılar uygun gördükleri projeye diledikleri miktarda katkı sağlar, ödemeler aracı konumundaki crowdfunding portali tarafından gerçekleştirilir. Öngörülen sürede hedef rakama ulaşılırsa platform sahibi, yüzde 5 ile yüzde 10 arasında değişen oranlarda komisyon bedelini keserek toplanan fonu proje sahibine öder. Bazı platformlar, önceden belirlenen fon tutarının öngörülen sürede temin edilememesi halinde, o zamana kadar toplanan fonları herhangi bir kesinti yapılmadan katılımcılara iade eder.

EBRU DARİP TURKCELL STRATEJİK PAZARLAMA DİREKTÖRÜ
“500’DEN FAZLA BAŞVURU ALDIK”
ODAK
Türkiye’de kitle fonlama modelini kullanan değişik platformların olduğunu görüyoruz. Arıkovanı olarak teknolojiye odaklanma iddiasıyla sektöre yeni bir soluk getirmek amacıyla kurulan ilk platform olduk. Bu yılın başında hayata geçen Arı Kovanı’nın, ilk üç projesi de yine kuruluşuyla aynı zamanda fonlanmaya başladı.
REKOR
Hatta bu projelerden ikisi, Türkiye rekoru kırarak toplamda 430 bin TL’lik kaynağa ulaştı. Kuruluşumuzdan bu yana geçen sürede 500’den fazla proje başvurusu aldık. Teknoloji girişimciliğinin Türkiye’de hızlı büyüyecek bir potansiyeli var.
AMAÇ
Arıkovanı platformunda amacımız, Türkiye’de teknoloji ve inovasyonun gelişimini hızlandırmak ve girişim ekosisteminin destekçisi olmak. Bunun aracı olarak da hem toplumun teknoloji yaratım sürecine dahil olabileceği hem girişimcilerin ürünlerini hayata geçirmek için ihtiyacı olan can suyunu elde edebileceği, dünyada da hızlı büyüyen kitlesel fonlama yöntemini seçtik. Yerli girişimlerin sayısının artmasının ve teknoloji ekosisteminin büyümesinin ülkemiz için büyük fırsatlar yaratacağına inanıyoruz.