Kusursuz iş planı

En iyi fikirler bile hayata geçmek için mükemmel bir iş planına ihtiyaç duyar.” Bu söz, dünyanın en yaratıcı girişimcilerinden Virgin Group’un kurucusu Richard Branson’a ait. Branson’un da dikkat çektiği gibi başarıda iş planı kritik bir öneme sahip. Özellikle start up şirketler için bu önem daha da artıyor. Çünkü iyi hazırlanmış bir iş planı, girişimcilerin ulaşmak istediği hedefler için neyi, nasıl ve ne zaman yapacağını anlatan bir rehber niteliği taşıyor. Başarılı bir start up’ın da arkasında mükemmel bir iş planının yattığı, tüm danışman ve uzmanlarca dile getiriliyor. İş planı olmadan sağlanan başarının ise sürdürülebilir olmadığının altı çiziliyor. Sağlam bir iş planından yoksun olan işlerin yaşama şansı da düşük görülüyor. “Reinventing the Entrepreneur: Turning Your Dream Business into a Reality” (Girişimciyi Yeniden Keşfetmek: Rüya İşinizi Gerçeğe Dönüştürme) kitabının yazarı, aynı zamanda WorkingMomsOnly.com ve Tribby. com Kurucusu ve CEO’su Mary Ellen da bugüne kadar iş planı olmadığı için iflas eden sayısız şirket olduğunu anlatıyor. Bu iflasları da girişimcilerin başarısızlıklarından çok iş planının değerini anlamamalarına bağlıyor.

Gözde Yeniova [email protected]

İLK ADIM
Peki start up’ları başarıya ulaştıracak mükemmel iş planı nasıl olmalı? Uzmanlara göre mükemmel formüle ulaşmak için 10 özellik gerekiyor. Bunlar ise şöyle: Neden sorusunu sormak ve yanıt vermek, hedefleri ortaya koymak, farkların altını çizmek, iyi kurgulanmış iş modeli, pazar analizi, riskler, maliyet, netlik ve B Planı. Tüm özelliklerin başında ise yönetici özeti yer alıyor. Inventram Genel Müdürü Cem Soysal, yönetici özetinin çok önemli olduğuna dikkat çekiyor. Şirketin planlarını ortaya koyan, bu planların nasıl gerçekleştirilebileceğini gösteren, yatırımcının değerlendirme yapabilmesi için gerekli sayısalları ve diğer bilgileri içeren tanıtıcı doküman niteliğindeki iş planının, kısa bir yönetici özetiyle başlanması gerektiğini söylüyor. Soysal’a göre yönetici özetinin asıl amacı, meşgul bir yatırımcının dikkatini çekmek ve onu iş planının geri kalanını okumak için zaman ayırmaya ikna etmek. Bu nedenle iş planının sade bir dille yazılması gerektiği konusunda uyaran Soysal, şöyle devam ediyor: “Tekrarlardan kaçınılması ve uzunluğuna dikkat edilmesi gerekir.”

HEDEFLERİ ORTAYA KOYUN
İş planında ikinci kritik adım, hedefleri ortaya koymak. Başarılı girişimciler de bu noktaya dikkat çekiyor. İş planında mutlaka yola çıkarken koyulan hedeflerin tam olarak ifade edilmesi gerektiğini belirten Ciceksepeti.com’un kurucusu Emre Aydın, “Ayrıca tedarik ve satış süreçlerini, hedef pazara ulaşmak için yapılacak iletişim çalışmalarını, kurulacak idari yapıyı, finansal süreçleri ve öngörülen finansal kârlılığı anlatmak gerekir” diyor. Ünlü&Co Yönetim Kurulu Başkanı Mahmut Ünlü de iş planında, sunulan potansiyel ile eldeki gerçekliğin en iyi şekilde açıklanması gerektiğini söylüyor. “Hedefler, işin getirileri ve maliyetleri göz önünde bulundurarak açık bir şekilde hazırlamalı. Plan oluştururken genel grup hedeflerine, zamanlamaya, bu işe ayrılacak kaynağa ve sonunda elde edilecek getiriye dikkat edilmeli. Planlarda hedefler açık ve net olmalı, zamanlama gerçekçi yapılmalı, maliyetler ise her türlü ayrıntıyı göz önüne alacak şekilde hazırlanmalı, sapma payı göz önüne alınmalı. Yatırımcının ilgisini çekecek önemli getirilerin ön plana çıkartıldığı plan, bu açıdan hedefe yönelik ve başarı potansiyeli yüksek bir iş planıdır” diye konuşuyor.

FİNANSMANA DİKKAT!
İş planı hazırlarken finansman ve maliyetler konusu da büyük bir öneme sahip. New Market Advisors’ın yönetici direktörü Steve Wunker de bu iki konunun hassasiyetine dikkat çekiyor ve iş planındaki en önemli kısmın finans olduğunu söylüyor. “En önemli kısım ciro değil, çünkü o işin kurgu kısmı ama harcamalar burada önemli. Zorunlu ve değişebilecek maliyetleri çok net belirlemeniz gerekiyor. Küçük işler için birinci sıradaki tehlike nakdin bitmesidir. Ayrıca riskler, iş planının anahtar kısmıdır. Bunlar iyi bilinmeli” diyor. Ünlü&Co Yönetim Kurulu Başkanı Mahmut Ünlü de plan oluştururken işe ayrılacak kaynağa ve sonunda elde edilecek getiriye dikkat edilmesi gerektiğini ifade ediyor. “Girişimciliğin temelinde yer alan en önemli kavramlardan biri heyecandır. İş planınız ise bu heyecanı iş analizi ve finansal verilerle harmanlayarak girişiminizi gerçeğe dönüştürmek için vardır. İş planınız, yaptığınız derinlikli hesapların, heyecanınızla buluştuğu yer olmalı” diye konuşuyor.

Inventram Genel Müdürü Cem Soysal da finansal bölümde satışta nasıl bir artış izleneceği, kârlılığa ne kadar sürede ulaşılacağının açıklanması gerektiğini söylüyor. “Varsa ihtiyaç duyulan fonlama da öne çıkarılmalı” diye ekliyor.

Elbette başaralı bir girişim için öncelikle iyi fikir şart. Ancak, uzmanlara göre iyi bir iş planınız yoksa başarısız olabilirsiniz. Virgin Group’un kurucusu Richard Branson da buna dikkat çekiyor. “Başarıda iş planı kritik” diyor. Peki mükemmel bir iş planında neler olmalı? Önde gelen girişimci ve melek yatırımcılara sorduk. Ortaya 10 kritik özellik çıktı. İşte o özellikler…

1- Yönetici özeti hazırlanmalı
2- Neden sorusuna yanıt verilmeli
3- Hedefler ortaya konulmalı
4- Rakiplerden farklılıklar ortaya çıkarılmalı
5- İş modelinin amacı belirli olmalı
6- Pazar analizi yapılmalı
7- Riskler belirlenmeli
8- Finans kaynakları ve maliyetler belirlenmeli
9- Net olunmalı
10- B Planı oluşturulmalı

“İçerik doyurucu olmalı”

İŞE YARAMALI Her girişim, bir işe yaramalı ve birilerinin hayatına kolaylık sağlamalı. E-tohum Kurucusu Burak Büyükdemir de bunun önemine işaret diyor. Uygulanacak iş modelinin müşterinin hangi acısını çözdüğünü çok iyi tanımlamak gerektiğini söylüyor, pazarı, rekabeti ve ekibi iş planında detaylıca anlatmanın önemli olduğunu belirtiyor.

TUTARLI TAHMİNLER Büyükdemir, “Finansal bölüm geleceğe yönelik olarak tutarlı tahminler içermeli. İş planının sayfa sayısından çok içeriğinin doyurucu olmasını tercih ediyoruz. Özellikle değişen iş koşulları uzun iş planlarının detaylıca okunmasını engelliyor.

SORULARI SORUN Bu bakımdan mutlaka yönetici özetleri iş planlarının vazgeçilmez parçası olarak en ön sayfalarda yer almalı. İş planınızı yapmadan önce iş modelinizi çok iyi kurgulamalısınız. Önemli soruları kendinize veya ekibinize sorar ve cevaplarını bulursanız zaten bir sonraki adımda hazırlayacağınız iş planının çoğunu da bitirmiş olursunuz. Başarılı bir iş planı, iyi bir kurgu ve stratejidir” diyor.

PAZAR ANALİZİ GEREKLİ
İş planının olmazsa olmazı iyi bir pazar analizi. Evim.net CEO’su Ali Özen de “Başarılı bir iş planı oluşturabilmek için müşteriyi ve pazarı yakından tanımalı, piyasayı doğru şekilde analiz etmeli ve bu doğrultuda hedefe ulaşabilmek için gereken yol haritasını detaylı olarak hazırlamalısınız. Bir iş planının başarılı olabilmesi için nasıl bir ekip kurulacağı, pazara giriş yapılırken nasıl bir stratejinin takip edileceği, şirket büyüdükçe pazarlama planının nasıl gelişeceği mutlaka ayrıntılı olarak açıklanmalı. Ayrıca planı hazırlarken detaylarda kaybolmamalı, fakat gerçeklerden de uzaklaşmamalısınız” diyor. Gerçek hayatta her an, her şeyin olabileceğinin unutulmaması gerektiğini söyleyen Özen, “Örneğin beklenenden hızlı büyüme, ekonomik krizler, planlanmayan fırsatlar gibi durumlar, iş planı hazırlanırken göz önünde bulundurulmalı. Kısacası bir iş planının, iş hayatındaki belirsizliği ve esnekliği de yansıtabiliyor olması gerekir” diye konuşuyor.

B PLANI ŞART
İş dünyasında her an her şey olabilir. Bu nedenle her iş planında bir B planının da bulunması şart. Uzmanlara göre B planı, şirketleri hem belirsizliklere hem krizlere karşı daha dayanıklı kılıyor. Bu nedenle tüm uzmanlar, iş planı hazırlayanlara B planını unutmamalarını tavsiye ediyor. İş piyasasındaki belirsizliğe dikkat çeken Monitise’nin Afrika ve Ortadoğu’dan sorumlu CEO’su Fatih İşbecer, özellikle belirsizliklere karşı kriz yönetiminin önceden oluşturulması gerektiği görüşünde. İşbecer, “Ülkemiz doğası gereği kısa vadeli kararlar ve sürekli kriz yönetimi gerektiren bir ülke. O nedenle iş planları nasıl olursa olsun tüm girişimcilerin öngörülemeyen sürprizlere hazırlıklı olmalarını ve her halükarda sakin kafayla düşünüp hızlı tepki verebilmelerini öneririm” diyor. Bir ikinci planın mutlaka olması gerektiğini ifade eden bir diğer isim de Inveon Yönetici Ortağı Yomi Kastro. Kastro, “Her türlü durumun gerçekleşme olasılığı, bu durumda planların nasıl değişeceği net olarak belirlenmeli. Buna ek olarak finansal modellemeler, rakip reaksiyonları, ürünün ya da işin sınırlı bir hayat döngüsü olacağı gerçeğini düşünerek çıkış planları da mutlaka bulunmalı” diye anlatıyor.

“İŞ MODELİ NET OLMALI”
YATIRIMCI İSTEĞİ Girişimcilerin iş planının da net olması, yatırımcılar tarafından özellikle isteniyor. BIC Angel Investments, girişimcileri ve iş planlarını dikkatle inceleyen ve değerlendiren melek yatırımcı şirketlerden biri. Birçok girişimcinin iş modeliyle ilgili detayları yeterince açıklamamış ya da düşünmemiş olabildiğini gözlemlediklerini ifade eden BIC Angel Investments Yönetim Kurulu Başkanı Joachim Behrendt, “İş modeli net bir şekilde açıklanmalı ve diğer rakiplerine göre nasıl farklılaşacağı belirtilmeli.

EN ÖNEMLİ BİLEŞEN Ayrıca projenin şu an hangi aşamada olduğu ortaya konmalı. Yani sadece fikir aşamasında mı yoksa prototip ürün hazır mı anlatılmalı. Başarı için en önemli bileşen, girişimci ekiptir. Bir yatırımcı projeyi değerlendirirken öncelikli olarak girişimcinin potansiyelini ve tecrübesini, yapabileceklerini anlamaya çalışır. Bunu anlatabilmenin ve anlayabilmenin en iyi yolu da iyi hazırlanmış bir iş planıdır” diyor.

“ONLARCA NEDEN SORUSU SORULMALI”
Trendyol CEO’su Demet Mutlu, iş planına başlamadan önce birçok konu için “neden” sorusunun sorulmasının önemli olduğunu söylüyor. Mutlu, “Bence başarılı bir iş planında mutlaka yer alması gereken en önemli unsur ‘Neden’ sorusunu sormaktır. İş planını oluşturmadan önce ‘Bir iş neden başarılı olacak? Neden müşterimiz bunu istesin, onlar için neden önemli? Yatırımcılar neden bu işi tercih etsin’ gibi onlarca neden sorusunu sormak gerektiğine inanıyorum. Bu soruların cevaplarını verdikten sonra başarılı ve tutarlı bir iş planı kendiliğinden oluşacaktır” diyor.